Ο Ρόλος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – Έτος 2017

 

Νίκος Χ. Βαρσακέλης

Αντιπρύτανης Οικονομικών ΑΠΘ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Θεσσαλονίκη 2019

 

 

Contents

1. Εισαγωγή. 3
2. Το ΑΠΘ ως Εκπαιδευτικό Ίδρυμα.. 5
3. Το ΑΠΘ ως εργοδότης. 13
4. Το ΑΠΘ ως Ερευνητικό Κέντρο. 16
5. Από την Έρευνα στην Καινοτομία.. 20
6. Οι οικονομικές επιδράσεις του ΑΠΘ.. 22

Επίδραση στο ΑΕΠ.. 24

Η επίδραση του ΑΠΘ στο εισόδημα.. 26

Επίδραση στην Απασχόληση. 26

Η άμεση συνεισφορά του ΑΠΘ σε φόρους και στα ασφαλιστικά ταμεία.. 28

 

1.  Εισαγωγή

 

Ο ρόλος των πανεπιστημίων στις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές οικονομίες και κοινωνίες έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας τόσο της οικονομικής επιστήμης όσο και άλλων επιστημονικών κλάδων. Όσον αφορά τον ρόλο του πανεπιστήμιου στην οικονομική ανάπτυξη είναι αδιαμφισβήτητος για την οικονομική επιστήμη. Το πανεπιστήμιο επηρεάζει την οικονομία μιας πόλης, περιφέρειας ή χώρας μέσω πολλών καναλιών. Στο σχήμα 1, παρουσιάζεται ο ρόλος του πανεπιστημίου σε μια περιφέρεια ως λήπτης εισροών και ως παραγωγός εκροών οι οποίες επηρεάζουν εάν σύνολο παραγόντων που θεωρούνται από την  οικονομική επιστήμη καθοριστική για την οικονομική ανάπτυξη μιας περιφέρειας.

Οι βασικές εισροές ενός πανεπιστημίου είναι το ανθρώπινο δυναμικό (καθηγητές, διοικητικό και λοιπό προσωπικό), οι φοιτητές , ο εξοπλισμός, τα κτίρια, τα αναλώσιμα οι υπηρεσίες τρίτων, τα ερευνητικά προγράμματα, και το περιφερειακό κοινωνικό περιβάλλον. Μέσω της λειτουργίας του το πανεπιστήμιο μετασχηματίζει αυτές τις εισροές σε νέα γνώση, τεχνολογική καινοτομία, ανθρώπινο κεφάλαιο, τεχνογνωσία, κεφάλαιο, ηγεσία, γνωσιολογική υποδομή και περιφερειακό κοινωνικό κεφάλαιο.

Οι εισροές και οι εκροές του πανεπιστημίου επηρεάζουν την περιφερειακή οικονομίας μέσω των ακόλουθων καναλιών. Πρώτον, μέσω της ζήτησης που προκαλεί η λειτουργία του πανεπιστημίου καθώς τόσο το ίδιο το πανεπιστήμιο ως ίδρυμα ζητά και αγοράζει προϊόντα και υπηρεσίες όσο και μέσω της καταναλωτικής ζήτησης  των εργαζόμενων  και των φοιτητών που φοιτούν σε αυτό (οι επιπτώσεις αυτές είναι βραχυχρόνιου χαρακτήρα). Δεύτερον, μέσω της εκπαίδευσης και της έρευνας. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξάνει το ανθρώπινο κεφάλαιο της οικονομίας, ενώ η έρευνα οδηγεί σε καινοτομία και αυξημένη παραγωγικότητα με αποτέλεσμα την μακροχρόνια διατηρήσιμη ανάπτυξη που βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Το πανεπιστήμιο συμβάλει στην βελτίωση του πνευματικού επιπέδου των πολιτών, αυτό που ονομάζεται περιφερειακό κοινωνικό περιβάλλον, με όλες τις θετικές συνέπειες για την εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας. Τέλος, το πανεπιστήμιο ίσως είναι ο σημαντικότερος μηχανισμός κοινωνικής κινητικότητας και μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων.

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, έχοντας ήδη κλείσει 90+ χρόνια από την ίδρυση του, αποτελεί το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας και ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, καλύπτοντάς όλο το φάσμα των επιστημονικών κλάδων με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και έρευνα παγκόσμιας εμβέλειας, όπως καταγράφεται στις διεθνείς αξιολογήσεις αλλά και στην εξωτερική αξιολόγηση του ιδρύματος που διεξήχθη το 2016. Απόφοιτοί του ακολουθούν διεθνή επαγγελματική σταδιοδρομία σε, μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμούς και  ακαδημαϊκή στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, γεγονός που επιβεβαιώνει το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης που παρέχεται από το ίδρυμα

Το ΑΠΘ είναι «Ένα Άριστο Δημόσιο Πανεπιστήμιο με Διεθνή Ακτινοβολία» και έχει ως αποστολή:

α) να προσφέρει υψηλότατου επιπέδου εκπαίδευση, σε ένα πανεπιστήμιο φιλικό προς το περιβάλλον και προσβάσιμο σε όλους,

β) να παράγει διεθνώς αναγνωρίσιμη έρευνα και

γ) να συνεισφέρει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας,

στηριζόμενο στους παρακάτω άξονες πολιτικής ποιότητας:

1. Συνεχή βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού και του ερευνητικού έργου
2. Συνεχή βελτίωση της ποιότητας των διαδικασιών και των υπηρεσιών του ΑΠΘ
3. Συνεχή βελτίωση της ποιότητας εργασίας και διαβίωσης στο ΑΠΘ
4. Διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα
5. Ανάδειξη του έργου που συντελείται στο ΑΠΘ, στην κοινωνία και στην πολιτική ηγεσία, αλλά και στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα.

Στο πλαίσιο, λοιπόν, της πολιτικής ποιότητας του ΑΠΘ, παρουσιάζεται η παρούσα έκθεση για την συνεισφορά του πανεπιστημίου μέσω της ζήτησης στην οικονομία της χώρας της περιφέρειας και της πόλης. Δεν θα ασχοληθούμε με την μακροχρόνια συνεισφορά του ΑΠΘ στην  οικονομική μεγέθυνση, καθώς δεν υπάρχουν τα διαθέσιμα στοιχεία σε χρονολογικές σειρές, όπως επίσης και με την συνεισφορά στην κοινωνική κινητικότητα[1]. Παρόλα αυτά, όπως θα φανεί παρακάτω, το ΑΠΘ αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο οικονομικό παράγοντα στην οικονομία της πόλης και της περιφέρειας μέσω της ζήτησης.

Η έκθεση για το έτος 2017 είναι διαρθρωμένη ως έξης. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η λειτουργία του ΑΠΘ ως εκπαιδευτικού ιδρύματος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται το ΑΠΘ ως εργοδότης. Στο τέταρτο μέρος παρουσιάζεται το ΑΠΘ ως ερευνητικό κέντρο. Τέλος, στο πέμπτο μέρος παρουσιάζεται η οικονομική επίπτωση του ΑΠΘ στην οικονομία

 

2.  Το ΑΠΘ ως Εκπαιδευτικό Ίδρυμα

 

Το ΑΠΘ είναι εγκατεστημένο σε κτιριακές εγκαταστάσεις που ξεπερνούν τα 470 στρέμματα όπου πραγματοποιείται η εκπαίδευση και η έρευνα. Η Κεντρική Πανεπιστημιούπολη είναι εγκατεστημένη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Στις εγκαταστάσεις της Θέρμης φιλοξενούνται δύο σχολές: α) η ΣΕΦΑ και β) η Σχολή Καλών Τεχνών. Στις εγκαταστάσεις του Φοίνικα φιλοξενείται το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού περιβάλλοντος. Στο Αγρόκτημα Γεωπονίας στην Θέρμη φιλοξενείται το Τμήμα Γεωπονίας. Τέλος, στις εγκαταστάσεις στο Κολχικό και στην Γιαννιτσών φιλοξενούνται οι κλινικές του Τμήματος Κτηνιατρικής.

Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται ο φοιτητικός πληθυσμός του ΑΠΘ ανά κύκλο σπουδών.  Στην κατηγορία ν ανήκουν οι φοιτητές που βρίσκονται στα κανονικά εξάμηνα σπουδών, στην κατηγορία ν+2 βρίσκονται οι φοιτητές που έχουν ξεπεράσει τα κανονικά εξάμηνα σπουδών αλλά όχι τα 2 επιπλέον έτη, όπως ορίζει ο νόμος. Τέλος, στην κατηγορία φοιτητές σε υψηλότερο του ν+2 έτος σπουδών ανήκουν οι φοιτητές που έχουν ξεπεράσει το όριο της κανονικής φοίτησης.  Ενεργοί φοιτητές θεωρούνται αυτοί που φοιτούν μέχρι και το ν+2 έτος. Όπως προκύπτει από τον πίνακα, το 56,8% των προπτυχιακών θεωρούνται ενεργοί, το 44,1% των μεταπτυχιακών και το 52% των διδακτορικών φοιτητών.

Στο διάγραμμα 1 παρουσιάζεται η κατανομή των προπτυχιακών ενεργών φοιτητών σε ημεδαπούς και αλλοδαπούς. Το 4,5% των φοιτητών είναι αλλοδαποί και οι υπόλοιποι είναι ημεδαποί.

Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται η κατανομή των προπτυχιακών φοιτητών ανά τμήμα. Είναι ενδιαφέρον ως προς τον αριθμό των αλλοδαπών φοιτητών ότι η Νομική Σχολή, το Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας και το Τμήμα Οδοντιατρικής είναι τα τμήματα που κατά το ακαδημαϊκό έτος 2017-18, είχαν προσελκύσει το μεγαλύτερο αριθμό αλλοδαπών φοιτητών, σε ποσοστό 10% και πάνω, και αυτό αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη της διεθνοποίησης των αντίστοιχων προγραμμάτων σπουδών.

 

Πίνακας 2 Κατανομή Προπτυχιακών Φοιτητών ανά Τμήμα
		Εγγεγραμμένοι	Ενεργοί	Αλλοδαποί Εγγεγραμμένοι	Αλλοδαποί Ενεργοί	Αλλοδαποί Εγγεγραμμένοι %	Αλλοδαποί Ενεργοί %
1	Θεολογίας	4,221	1,163	271	78	6.42%	6.71%
2	Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας	1,961	851	120	60	6.12%	7.05%
3	Νομικής	5,262	2,586	546	184	10.38%	7.12%
4	Οικονομικών Επιστημών	4,912	2,157	432	139	8.79%	6.44%
5	Πολιτικών Επιστημών	1,307	929	89	51	6.81%	5.49%
6	Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας	958	730	58	35	6.05%	4.79%
7	Φιλολογίας	2,215	1,431	113	30	5.10%	2.10%
8	Ιστορίας και Αρχαιολογίας	2,143	1,276	68	22	3.17%	1.72%
9	Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής	1,419	1,057	48	6	3.38%	0.57%
10	Ψυχολογίας	1,633	1,225	102	65	6.25%	5.31%
11	Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας	1,779	1,028	203	51	11.41%	4.96%
12	Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας	801	410	43	3	5.37%	0.73%
13	Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας	1,357	766	44	7	3.24%	0.91%
14	Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας	1,002	425	48	11	4.79%	2.59%
15	Φυσικής	2,674	1,203	106	56	3.96%	4.66%
16	Μαθηματικών	3,168	1,407	95	40	3.00%	2.84%
17	Χημείας	1,687	992	95	55	5.63%	5.54%
18	Βιολογίας	1,077	673	71	41	6.59%	6.09%
19	Γεωλογίας	1,439	662	62	33	4.31%	4.98%
20	Πληροφορικής	1,418	962	62	32	4.37%	3.33%
21	Πολιτικών Μηχανικών	2,196	1,249	149	64	6.79%	5.12%
22	Αρχιτεκτόνων Μηχανικών	1,446	1,082	88	39	6.09%	3.60%
23	Μηχανολόγων Μηχανικών	1,739	939	93	21	5.35%	2.24%
24	Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών	2,829	1,746	186	67	6.57%	3.84%
25	Χημικών Μηχανικών	1,225	759	98	57	8.00%	7.51%
26	Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών	955	601	62	31	6.49%	5.16%
27	Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης	802	659	22	17	2.74%	2.58%
28	Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών	1,101	749	73	53	6.63%	7.08%
29	Μουσικών Σπουδών	743	415	78	39	10.50%	9.40%
30	Θεάτρου	848	523	39	18	4.60%	3.44%
31	Κινηματογράφου	842	583	38	13	4.51%	2.23%
32	Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης	1,997	1,477	88	57	4.41%	3.86%
33	Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης	1,646	1,148	79	57	4.80%	4.97%
34	Ιατρικής	2,891	2,095	211	118	7.30%	5.63%
35	Κτηνιατρικής	1,086	739	63	26	5.80%	3.52%
36	Οδοντιατρικής	824	658	76	59	9.22%	8.97%
37	Φαρμακευτικής	1,027	777	77	50	7.50%	6.44%
38	Γεωπονίας	3,262	1,796	156	95	4.78%	5.29%
39	Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος	1,368	801	47	33	3.44%	4.12%
40	Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού	2,548	1,191	162	79	6.36%	6.63%
41	Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (Σέρρες)	974	622	74	49	7.60%	7.88%
	Σύνολο	74,782	42,542	4,635	2,041	6.20%	4.80%

 

Στο διάγραμμα 2 παρουσιάζεται η κατανομή ανά σχολή του ΑΠΘ του αριθμού των εισακτέων και του αριθμού των πτυχιούχων.

Όπως προκύπτει από την κατανομή των πτυχιούχων κατά φύλο (διάγραμμα 3) οι γυναίκες πτυχιούχοι είναι συντριπτικά περισσότερες από τους άνδρες καθώς αντιστοιχούν στο 63%.

 

Σημαντικό μέρος του φοιτητικού πληθυσμού αποτελούν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές. Στο διάγραμμα 4 παρουσιάζεται η κατανομή των μεταπτυχιακών φοιτητών ανά σχολή.

 

Οι απόφοιτοι των μεταπτυχιακών ανά σχολή παρουσιάζονται στο διάγραμμα 5. Ο σημαντικά χαμηλότερος αριθμός αποφοίτων των μεταπτυχιακών προγραμμάτων αποτελεί και μια ένδειξη υψηλού επιπέδου προγραμμάτων σπουδών στις απαιτήσεις του οποίου αδυνατούν να ανταπεξέλθουν ορισμένοι φοιτητές και καταλήγουν στους λιμνάζοντες.

Όπως και στους αποφοίτους των προπτυχιακών προγραμμάτων, έτσι και στους αποφοίτους των μεταπτυχιακών, η συντριπτική πλειοψηφία είναι γυναίκες με ποσοστό 62,1% (διάγραμμα 6).

Στο διάγραμμα 7 παρουσιάζονται οι διδακτορικοί φοιτητές ανά σχολή.

 

Στο διάγραμμα 8 παρουσιάζεται η κατανομή των αποφοίτων των διδακτορικών σπουδών κατά σχολή.

 

Στο διάγραμμα 9 παρουσιάζεται η κατανομή των διδακτορικών φοιτητών κατά φύλο και είναι η μοναδική κατηγορία φοιτητών στην οποία οι άνδρες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες.

 

3.  Το ΑΠΘ ως εργοδότης

 

Το ΑΠΘ είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες της χώρας. Το έτος 2017 υπηρετούσαν στο κεντρικό ίδρυμα 2.866 υπάλληλοι εκ των οποίων 1.738 ήταν μέλη ΔΕΠ, Καθηγητές και Λέκτορες, 543 ανήκαν στην κατηγορία του διοικητικού προσωπικού και 585 ανήκαν στις λοιπές κατηγορίες προσωπικού, όπως ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, ΕΕΠ, κ.α. Στην κεντρική υπηρεσία του ΕΛΚΕ ως διοικητικό προσωπικό απασχολούνταν 79 υπάλληλοι, ενώ στα ερευνητικά προγράμματα εργάσθηκαν  2.952 νέοι κυρίως ερευνητές, με διαφορές μορφές συμβάσεων (υπολογίζεται ότι ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε 1.500 πλήρως απασχολουμένους σε ετήσια βάσης (full time equivalence). Στην Εταιρεία Αξιοποίησης απασχολήθηκαν 69 εργαζόμενοι στην διοίκηση, στο παιδικό κέντρο και στις εμπορικές δράσεις, όπως κυλικεία, φωτοτυπικό κέντρο.

Στα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζεται η κατανομή του προσωπικού του κεντρικού ιδρύματος σε κατηγορίες.

 

Στο διάγραμμα 11 παρουσιάζεται η κατανομή του συνόλου του προσωπικού του κεντρικού ιδρύματος κατά φύλο και στο διάγραμμα 12 η αντίστοιχη κατανομή για τα μέλη ΔΕΠ. Έτσι είναι προφανές ότι ενώ στο διοικητικό και στο λοιπό προσωπικό υπερισχύουν οι γυναίκες στα μέλη ΔΕΠ οι γυναίκες αντιστοιχούν στο μισό του αριθμού των ανδρών. Η απόκλιση μεγαλώνει καθώς εξετάζουμε τις ανώτερες καθηγητικές βαθμίδες και στην βαθμίδα του καθηγητή πρώτης βαθμίδας υπηρετούσαν 494 άνδρες και 170 γυναίκες.

 

 

 

Στο διάγραμμα 13 παρουσιάζεται η κατανομή των μελών ΔΕΠ κατά βαθμίδα. Ο μεγάλος αριθμός των καθηγητών πρώτης βαθμίδας σε σχέση με τον αριθμό των μελών ΔΕΠ των υπολοίπων βαθμίδων ίσως αποτελεί μια ένδειξη ότι το καθηγητικό προσωπικό του ΑΠΘ δεν ανανεώνεται όπως θα έπρεπε με αποτέλεσμα την γήρανση. Αυτή η εξέλιξη ίσως αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δείκτες κινδύνου για την υγεία ενός πανεπιστημίου.

 

4.  Το ΑΠΘ ως Ερευνητικό Κέντρο

Η Έρευνα αποτελεί την βάση για την καινοτομία καθώς οδηγεί στην δημιουργία νέων τεχνολογιών στην παραγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και στην παραγωγική διαδικασία, συντελώντας στην βελτίωση της παραγωγικότητας, του βιοτικού επιπέδου και της κοινωνικής ευημερίας  της περιφέρειας και της χώρας.

Το ΑΠΘ, από την δημιουργία του, είχε ως στόχο την παραγωγή νέας γνώσης στην διεθνή πρωτοπορία της έρευνας. Έτσι κατά τα τελευταία έτη κατάφερε να συγκαταλέγεται μεταξύ των 500 κορυφαίων πανεπιστημίων του κόσμου και σε αυτήν αξιολόγηση κύριο ρόλο παίζει η ποιότητα της έρευνας που παράγει το πανεπιστήμιο. Στο διάγραμμα φαίνεται η διαχρονική πορεία του ΑΠΘ στις παγκόσμιες αξιολογήσεις.

Διάγραμμα 14

Κατάταξη του ΑΠΘ στις Διεθνείς Αξιολογήσεις

Όσον αφορά τα ερευνητικά έργα που χρηματοδοτούνται από διεθνείς , εθνικούς και ιδιωτικούς οργανισμούς κατά την εξεταζόμενη περίοδο και είναι ενεργά παρατίθενται ορισμένα στοιχεία για την επισκοπούμενη περίοδο 2014 – 2017.

• 693 Ενεργά Έργα
• 048 Διεθνείς Εταίροι
• 522 Μέλη ΔΕΠ & Ερευνητικό Προσωπικό
• 376 Εξωτερικοί Συνεργάτες
• 779.887€ Συνολικός Κύκλος Εργασιών

 

Όσον αφορά τις πηγές χρηματοδότησης αυτές παρουσιάζονται στο διάγραμμα 14 και είναι σαφής η εντατική προσπάθεια των μελών του ΑΠΘ για χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το Horizon 2020, που χαρακτηρίζονται από έντονο ανταγωνισμό και τα ποσοστά επιτυχίας είναι πολύ χαμηλά και απαιτείται υψηλή ποιότητα προτάσεων.

Διάγραμμα 15

Χρηματοδότηση της Έρευνας

Προϋπολογισμός Εγκεκριμένων Προτάσεων 2014-2017

 

Η ποιότητα των προτάσεων  που ετοιμάζονται και υποβάλλονται από τα μέλη του ΑΠΘ είναι εμφανής και στα εθνικά προγράμματα και ειδικά σε ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα που τρέχουν αυτήν την περίοδο (Ερευνώ-Δημιουργώ –Καινοτομώ του ΕΛΙΔΕΚ) που κατατέθηκαν το 2017 και όπως φαίνεται στο διάγραμμα 15 το ΑΠΘ έλαβε την μερίδα του λέοντος.

 

Διάγραμμα 16

Χρηματοδότηση της Έρευνας

ΕΡΕΥΝΩ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ 2014-2020 (Α Κύκλος):

Εγκεκριμένη Δημόσια Δαπάνη ανά Πανεπιστήμιο

 

Τέλος, κατά την επισκοπούμενη περίοδο, το ΑΠΘ έχει εκπονήσει και συνεχίζει να εκπονεί 2.358 έργα βιομηχανικής συνεργασίας με συνολικό κύκλο εργασιών 29,3 εκατ., ήτοι το 16.3% των εσόδων του ΕΛΚΕ αποδεικνύοντας ότι το ΑΠΘ δεν φοβάται τις συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα αλλά αντίθετα όταν υπάρχει περιβάλλον συνεργασίας τότε αναπτύσσονται αυτές οι προσπάθειες.

Διάγραμμα 17

 

Στην εικόνα παρουσιάζονται μερικές από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις που συνεργάζονται με εργαστήρια του ΑΠΘ.

Συνεργαζόμενες επιχειρήσεις σε ερευνητικά έργα και έργα βιομηχανικής συνεργασίας

(2014-2017)

 

1.     Από την Έρευνα στην Καινοτομία

Στο ΑΠΘ λειτουργεί τα τελευταία χρόνια το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας το οποίο έχει αναγνωρισθεί ως το πλέον δραστήριο όσον αφορά την προώθηση της συνεργασίας του ΑΠΘ με οικονομικούς φορείς και την ανάπτυξη του πνεύματος της καινοτομίας στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας, καθηγητές και φοιτητές. Το ΓΜΤ έχει προχωρήσει στην:

• Δημιουργία πιλοτικών προφίλ εργαστηρίων, πατεντών, ερευνητικών ομάδων, μεγάλων ερευνητικών έργων και ώριμων ερευνητικών αποτελεσμάτων
• Δημιουργία προωθητικού υλικού σε μορφή booklet για το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας, την Ερευνητική Δραστηριότητα του ΑΠΘ και επιλεκτικές Καινοτόμες Ερευνητικές Εφαρμογές (στα Ελληνικά & Αγγλικά)

Στο διάγραμμα 16 παρουσιάζεται το πλέγμα της πληροφόρησης που παρασχέθηκε στα μέλη της κοινότητας.

 

Παρακάτω παρουσιάζεται ο αριθμός των αξιολογήσεων των  αιτημάτων για παροχή προστασίας εφεύρεσης  και για την δημιουργία επιχειρήσεων τεχνοβλαστών (spin – off)

• Αξιολόγηση νέων αιτήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος προστασίας εφεύρεσης (4)
• Αξιολόγηση υπαρχόντων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (25)
• Αξιολόγηση προτάσεων δημιουργίας επιχειρήσεων τεχνοβλαστών (8)
• Αξιολόγηση σχεδίων για την ανάπτυξη νέων προϊόντων (22)

Στο διάγραμμα 17, τέλος παρουσιάζονται η προβολή και δημοσιοποίηση των δραστηριοτήτων και συμμετοχών σε δράσεις του ΓΜΤ.

 

5.  Οι οικονομικές επιδράσεις του ΑΠΘ

 

Για τον υπολογισμό των οικονομικών επιδράσεων που το ΑΠΘ έχει ως Ίδρυμα στην οικονομία χρησιμοποιήθηκαν ο ετήσιος προϋπολογισμός του Ιδρύματος, το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, το σύνολο των εσόδων του ΕΛΚΕ, το σύνολο των εσόδων της Εταιρείας Αξιοποίησης και ο ετήσιος προϋπολογισμός της Πανεπιστημιακής Φοιτητικής Λέσχης.

Τα συνολικά έσοδα του ιδρύματος ανήλθαν κατά το οικονομικό έτος 2017 στα 158,5 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εσόδων καλύφθηκε από την κρατική χρηματοδότηση καθώς το κράτος καλύπτει την μισθοδοσία του προσωπικού, την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων του ιδρύματος, το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και την χρηματοδότηση της πανεπιστημιακής φοιτητικής λέσχης.  Από ερευνητικά έργα τα έσοδα ανήλθαν σε 29 εκατ. ευρώ περίπου, από άλλα χρηματοδοτούμενα προγράμματα περίπου 7,7 εκατ. ευρώ και από δίδακτρα για μεταπτυχιακά και συμμετοχή σε προγράμματα δια βίου 2,96 εκατ. ευρώ. Τέλος τα έσοδα από εμπορική δραστηριότητα της Εταιρείας Αξιοποίησης ανήλθαν για το οικονομικό έτος στα 2,4 εκατ. ευρώ περίπου.

Για τον υπολογισμό των οικονομικών επιπτώσεων του ΑΠΘ στην οικονομία όσον αφορά το μέρος που οφείλεται στην λειτουργία του ως πόλος έλξης φοιτητών έγιναν οι παρακάτω παραδοχές. Για τους υπολογισμούς λήφθηκαν υπόψη μόνο οι ενεργοί φοιτητές κάθε κατηγορίας Ο προπτυχιακός φοιτητικός πληθυσμός αποτελείται από τους φοιτητές που είχαν ως τόπο μόνιμης κατοικίας την Θεσσαλονίκη και σε αυτούς που προέρχονται από τους υπολοίπους νομούς της  χώρας. Περίπου το 44% των προπτυχιακών φοιτητών προέρχονται από την Θεσσαλονίκη και το υπόλοιπο από το σύνολο της χώρας. Επίσης στους προπτυχιακούς φοιτητές με τόπο κατοικίας εκτός Θεσσαλονίκης προστίθενται και οι αλλοδαποί ενεργοί φοιτητές και οι φοιτητές Erasmus.

Για τον υπολογισμό της διαβίωσης χρησιμοποιήθηκε το ποσό των 600 ευρώ ανά μήνα για τους προπτυχιακούς φοιτητές που δεν έχουν τόπο κατοικίας την Θεσσαλονίκη (ποσό που χρησιμοποιείται ενδεικτικά κι από τα γραφεία Erasmus των ΑΕΙ για την ενημέρωση των φοιτητών) και τα 250 ευρώ για τους φοιτητές με τόπο κατοικίας την Θεσσαλονίκη. Για την κατανομή του ποσού στις διαφορές δαπάνες (διάγραμμα 18) χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα του Υπουργείου Παιδείας που παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα study in Greece. Για τους μεταπτυχιακούς και τους διδακτορικούς φοιτητές χρησιμοποιήθηκε  το ποσό των 600 ευρώ ανά μήνα.

Να σημειώσουμε ότι λόγω έλλειψης στοιχείων δεν λήφθηκαν υπόψη δύο επιπλέον δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο ΑΠΘ και λόγω του ΑΠΘ. Η πρώτη αφορά τα επιστημονικά συνέδρια που διοργανώνονται από τμήματα, εργαστήρια ή επιστημονικές ομάδες του ΑΠΘ. Αυτά πραγματοποιούνται στην πόλη κι αυξάνουν τον συνεδριακό τουρισμό δημιουργώντας επιπλέον ΑΕΠ, εισόδημα και θέσεις απασχόλησης. Η δεύτερη δραστηριότητα αφορά τις επισκέψεις γονέων και συγγενών στα παιδιά τους που σπουδάζουν στο ΑΠΘ, συμπεριλαμβανομένης της επίσκεψης για την ορκωμοσία. Αυτοί η ομάδα επισκεπτών δαπανά ένα σημαντικό ποσό για κατανάλωση και εστίαση. Εάν λάβουμε  υπόψη ότι το 2017 αποφοίτησαν περίπου 8 χιλ. προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές το εισόδημα στην εστίαση είναι αρκετά σημαντικό.

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε είναι αυτή του υπολογισμού των πολλαπλασιαστών από τους πίνακες εισροών-εκροών. Χρησιμοποιήθηκε πίνακας εισροών – εκροών της ελληνικής οικονομίας για το έτος 2014, ο τελευταίος δημοσιευμένος από την ΕΛΣΤΑΤ. Επειδή οι πίνακες εισροών – εκροών παρουσιάζουν την  δομή της οικονομίας, η οποία δεν αλλάζει βραχυπροθέσμα, τουλάχιστον απαιτείται ο χρόνος ωρίμανσης των  επενδύσεων για την αλλαγή της δομής της, οι υπολογισμένοι δείκτες θεωρούμε ότι ισχύουν και για το έτος 2017 που αναφέρεται η παρούσα έκθεση.

Για τις ανάγκες της παρούσας έκθεσης υπολογίσθηκαν οι παρακάτω δείκτες:

• Άμεση Επίδραση στο ΑΕΠ
• Έμμεση Επίδραση στο ΑΕΠ – Πολλαπλασιαστής Τύπου Ι
• Τελική Επίδραση στο ΑΕΠ – Πολλαπλασιαστής Τύπου ΙΙ
• Έμμεση Επίδραση στο Εισόδημα– Πολλαπλασιαστής Τύπου Ι
• Τελική Επίδραση στο Εισόδημα – Πολλαπλασιαστής Τύπου ΙΙ
• Έμμεση Επίδραση στην Απασχόληση – Πολλαπλασιαστής Τύπου Ι
• Τελική Επίδραση στην Απασχόληση – Πολλαπλασιαστής Τύπου ΙΙ

ΤΑ ΚΑΝΑΛΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΔΡΑΣΗΣ

Η άμεση επίδραση αφορά την  αύξηση στο ΑΕΠ της οικονομίας όταν θα αυξηθεί η ζήτηση ενός κλάδου i για την παραγωγή του προϊόντος ή της υπηρεσίας του οποίου απαιτούνται εισροές και από άλλους κλάδους των οποίων η παραγωγή αυξάνει για να ικανοποιήσει τη ζήτηση του κλάδου i. Το άθροισμα όλων των επιμέρους αυξήσεων μας δίνει την άμεση επίδραση.

Προκειμένου όμως οι υπόλοιποι κλάδοι να αυξήσουν την παραγωγής τους χρειάζονται εισροές από άλλους κλάδους και συνεπώς αυξάνει επιπλέον η παραγωγή. Την επίδραση αυτή μας την δίνει ο Πολλαπλασιαστής Τύπου Ι.

Τέλος, για την αύξηση της παραγωγής σε όλα τα προηγούμενα στάδια απαιτείται αύξηση της απασχόλησης και του εργατικού εισοδήματος. Το αυξημένο εισόδημα των εργαζόμενων δαπανάται για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των νοικοκυριών. Επομένως, δημιουργείται μια επιπλέον πηγή ζήτησης, από τους εργαζόμενους, που προκαλεί μια επιπλέον αύξηση της παραγωγής, η επάγουσα επίδραση. Επομένως έχουμε την συνολική επίδραση δηλαδή το άθροισμα της άμεσης, της έμμεσης, και της επάγουσας από την κατανάλωση των εργαζόμενων. Την συνολική αυτή επίδραση μας την δίνει ο Πολλαπλασιαστής Τύπου ΙΙ. 

Να σημειώσουμε ότι τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα δεν έχουν μόνο θετικό πρόσημο αλλά και αρνητικό. Έτσι εάν για παράδειγμα μειωθεί η ζήτηση σε έναν κλάδο θα προκαλέσει τελικά μείωση σε όλους τους τομείς τη οικονομίας.

Όσον αφορά την επίδραση του ιδρύματος χρησιμοποιήθηκαν οι κλαδικοί δείκτες της εκπαίδευσης για το κεντρικό ίδρυμα, της έρευνας και ανάπτυξης για τον ΕΛΚΕ, εκπαίδευσης και εστίασης για τη Εταιρεία Αξιοποίησης και εστίαση για την ΠΦΛ. Όσον αφορά τους φοιτητές η κατανομή της δαπάνης σε κλάδους έγινε με βάση τα δεδομένα του διαγράμματος 8.

Επίδραση στο ΑΕΠ

Στον πίνακα 3 παρουσιάζονται η άμεση επίδραση από την λειτουργία του ΑΠΘ ως ιδρύματος που προμηθεύεται προϊόντα και υπηρεσίες στην αγορά. Η άμεση επίδραση στην οικονομία είναι ύψους 20,7 εκατ. ευρώ ως άμεση συνολική ζήτηση. Καθώς όμως οι κλάδοι από τους οποίους ζητούνται τα προϊόντα θα έχουν και αυτοί ζήτηση για τα ενδιάμεσα προϊόντα μέσω των εμμέσων αυτών ροών θα δημιουργείται ΑΕΠ ύψους 198,7 εκατ. ευρώ στην οικονομία. Εάν δε τελικά ληφθούν υπόψη τα εισοδήματα που εισπράττουν οι εργαζόμενοι στου ΑΠΘ και δαπανώνται ως καταναλωτική ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες πολλών κλάδων μαζί με τις έμμεσες ροές τότε το συνολικό αποτέλεσμα στο ΑΕΠ ανέρχεται σε 389,9 εκατ. περίπου. Δηλαδή το ΑΠΘ ως ίδρυμα συντελεί στην συνολική δημιουργία ΑΕΠ ύψους 389,9 εκατ.

Οι φοιτητές ως τελικοί καταναλωτές δαπανούν το εισόδημα τους, όπως το ορίσαμε παραπάνω, σε προϊόντα και υπηρεσίες διαφόρων κλάδων. Η άμεση επίδραση στην ζήτηση αυτών των κλάδων δημιουργεί εισόδημα ύψους 175 εκατ. ευρώ. Οι κλάδοι αυτοί όμως προμηθεύονται ενδιάμεσες εισροές από άλλους κλάδους με αποτέλεσμα να δημιουργείται και η έμμεση ζήτηση με αποτέλεσμα να δημιουργείτε ΑΕΠ ύψους 535, 2 εκατ. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη και το εισόδημα που δίνει κάθε κλάδος στους εργαζομένους, το τελικό αποτέλεσμα στο ΑΕΠ ανέρχεται στο ύψος των 707,7 εκατ. ευρώ

Η συνολική οικονομική επίδραση του ΑΠΘ είναι το άθροισμα της οικονομικής επίδρασης του ΑΠΘ ως ιδρύματος και η οικονομική επίδραση του φοιτητικού πληθυσμού του ΑΠΘ και παρουσιάζεται στην τελευταία γραμμή του πίνακα 3.

Η συνολική άμεση οικονομική επίδραση του ΑΠΘ ανέρχεται στα 195,7 εκατ. Η συνολική έμμεση οικονομική επίδραση ανέρχεται στα 733,9 εκατ. ευρώ και η τελική συνολική επίδραση λαμβάνοντας υπόψη και τη  καταναλωτική ζήτηση των εργαζόμενων που δαπανούν το εισόδημα που εισπράττουν από την παροχή των υπηρεσιών τους στις αντίστοιχες επιχειρήσεις των κλάδων ανέρχεται περίπου στο 1,097 δις. ευρώ.

Πίνακας 3
Επίδραση  στο ΑΕΠ
	Άμεσες Επιδράσεις	Έμμεση Επιδράση (Τύπου Ι)	Τελική Επίδραση (Τύπου ΙΙ)
ΑΠΘ ως Ίδρυμα	20,696,894	198,767,902	389,902,029
Φοιτητικός Πληθυσμός	175.062.238	535.212.900	707.717.910
Συνολική Επίδραση	195,759,131	733,980,802	1,097,619,939

 

Συνεπώς, η λειτουργία του ΑΠΘ δημιουργεί συνολικό ΑΕΠ ύψους άνω του ενός δισεκατομμυρίου. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από τους περιφερειακούς εθνικούς λογαριασμούς, το εισόδημα αυτό αντιστοιχεί στο 4,6% του ΑΕΠ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και στο 7,3% του ΑΕΠ του νομού Θεσσαλονίκης.

 

Η επίδραση του ΑΠΘ στο εισόδημα

 

Για την μέτρηση της επίδρασης στο εισόδημα χρησιμοποιήθηκαν οι πολλαπλασιαστές Τύπου Ι και ΙΙ για το Ίδρυμα ως εργοδότη, για τους φοιτητές ως καταναλωτές και η συνολική επίδραση που είναι το άθροισμα. Ο πολλαπλασιαστής εισοδήματος μας δίνει το εισόδημα που θα δημιουργηθεί στην οικονομία εάν το εισόδημα από εργασία στον συγκεκριμένο κλάδο αυξηθεί κατά 1 ευρώ. Πολλαπλασιάζοντας με το εισόδημα των εργαζόμενων του κλάδου υπολογίζεται το συνολικό εισοδηματικό αποτέλεσμα στην οικονομία.

Στον πίνακα 4 παρουσιάζεται η επίδραση του Ιδρύματος στο εισόδημα της χώρας. Η έμμεση επίδραση είναι 190.6 εκατ. ευρώ και η τελική λαμβάνοντας υπόψη και την κατανάλωση του εισοδήματος των εργαζόμενων στο ΑΠΘ αυτό ανέρχεται 247 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, το ΑΠΘ ως εργοδοτικός οργανισμός δημιουργεί στην οικονομία διπλάσιο εισόδημα από αυτό που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι του.

Στην δεύτερη γραμμή του πίνακα παρουσιάζεται η επίδραση του φοιτητικού πληθυσμού του ΑΠΘ στο εισόδημα της χώρας. Όπως είπαμε και παραπάνω, οι φοιτητές του ΑΠΘ λειτουργούν ως τελικοί καταναλωτές. Έμμεσα λοιπόν δημιουργούν εισόδημα ύψους 579,1 εκατ. ευρώ και τελικό αποτέλεσμα με την επίδραση και του εισοδήματος των εργαζόμενων δημιουργείται εισόδημα ύψους 750,6 ευρώ.

 

Τέλος, στη τρίτη γραμμή του πίνακα παρουσιάζεται η συνολική επίδραση στο εισόδημα της από την λειτουργία του ΑΠΘ ως εκπαιδευτικού ιδρύματος, δηλαδή και ως εργοδοτικού οργανισμού αλλά και ως κέντρο φοιτητικού πληθυσμού. Η έμμεση συνολική επίδραση ανέρχεται στα 769,8 εκατ. ευρώ και η τελική επίδραση ανέρχεται στα 997,6 εκατ. ευρώ. 

Επίδραση στην Απασχόληση

Για την επίδραση στην απασχόληση (πλήρους ωραρίου σε ετήσια βάση-full time equivalence)  χρησιμοποιήσαμε δύο δείκτες. Ο πρώτος δείκτης αφορά την δημιουργία θέσεων εργασίας ανά εκατομμύριο ευρώ  που δαπανάται ή αυξάνεται η παραγωγή του κλάδου. Ο δείκτης αυτός υπολογίσθηκε  με βάση την έμμεση και την τελική επίδραση για το ίδρυμα, τον φοιτητικό πληθυσμό και το σύνολο. Ο δεύτερος δείκτης είναι ο πολλαπλασιαστής απασχόλησης και δείχνει τον αριθμό των θέσεων απασχόλησης που δημιουργούνται για κάθε νέα θέση που δημιουργείται στον κλάδο. Επίσης υπολογίσθηκε με βάση την έμμεση και την τελική επίδραση.

Στην πρώτη γραμμή του πίνακα 5 παρουσιάζεται η επίδραση στην απασχόληση της δαπάνης ή αύξησης της παραγωγής κατά ένα εκατομμύριο ευρώ στο ΑΠΘ ως ίδρυμα. Λαμβάνοντας υπόψη τον προϋπολογισμό του ιδρύματος μαζί με τον προϋπολογισμό του ΕΛΚΕ, της ΠΦΛ και της Εταιρείας Αξιοποίησης που ανήλθε στα 157,9 εκατ. ευρώ για το 2017, τότε η λειτουργία του ΑΠΘ δημιούργησε λόγω της  έμμεσης επίδρασης 308 θέσεις απασχόλησης, ενώ τελικά λαμβάνοντας υπόψη και την καταναλωτική δαπάνη των εργαζόμενων δημιουργήθηκαν στην οικονομία  1.351 θέσεις εργασίας.

Στην δεύτερη γραμμή του πίνακα παρουσιάζεται η επίδραση στην απασχόληση της δαπάνης ή αύξησης της παραγωγής κατά ένα εκατομμύριο ευρώ από τον φοιτητικό πληθυσμό του ΑΠΘ. Η επίδραση είναι πολύ μεγαλύτερη καθώς οι φοιτητές προμηθεύονται κυρίως καταναλωτικά αγαθά των οποίων η παραγωγή έχει μεγαλύτερα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Η έμμεση επίδραση μας δείχνει ότι δημιουργούνται 3.035 θέσεις απασχόλησης, ενώ τελικά λαμβάνοντας υπόψη και την καταναλωτική δαπάνη των εργαζόμενων δημιουργούνται 3.977 θέσεις εργασίας συνολικά από την καταναλωτική συμπεριφορά των φοιτητών του ΑΠΘ.

Τέλος, στην τρίτη γραμμή παρουσιάζεται η συνολική επίδραση στην απασχόληση της δαπάνης της παραγωγής κατά ένα εκατομμύριο ευρώ από τον φοιτητικό πληθυσμό του ΑΠΘ και από το Ίδρυμα. Η έμμεση επίδραση μας δείχνει ότι δημιουργούνται 3.342 θέσεις απασχόλησης, ενώ τελικά λαμβάνοντας υπόψη και την καταναλωτική δαπάνη των εργαζόμενων δημιουργούνται 5.328 θέσεις εργασίας από την συνολική λειτουργία του Ιδρύματος μέσω των δαπανών που κάνει το ίδρυμα και οι φοιτητές του.

Στον πίνακα 6 παρουσιάζονται τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα από την δημιουργία θέσεων εργασίας στο ΑΠΘ. Ο πολλαπλασιαστής απασχόλησης μας δείχνει πόσες θέσεις απασχόλησης δημιουργούνται για κάθε θέση απασχόλησης στον κλάδο. Λαμβάνοντας υπόψη τον συνολικό αριθμό των απασχολούμενων με οιαδήποτε μορφή σύμβασης από το ΑΠΘ, τον ΕΛΚΕ και τη ΕΑΦΠ συνολικά εκτός των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται στο Ίδρυμα δημιουργήθηκαν και 2.657 θέσεις απασχόλησης έμμεσα και τελικά λαμβάνοντας υπόψη και την καταναλωτική δαπάνη των εργαζομένων του Ιδρύματος δημιουργήθηκαν στην οικονομία 9.922 θέσεις απασχόλησης.

 

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειώσουμε ότι, λόγω των ερευνητικών προγραμμάτων που εκπονούνται στο ΑΠΘ μέσω του ΕΛΚΕ, απασχολούνται περίπου 1.500 νέοι ερευνητές (αναγόμενο σε ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης) που δεν έχουν οργανική σχέση με το ΑΠΘ. Λόγω αυτών των θέσεων απασχόλησης δημιουργούνται στην οικονομία επιπλέον 4.658 θέσεις εργασίας σε όλους του κλάδους. Και μόνο από αυτό το γεγονός αντιλαμβανόμαστε τον καθοριστικό ρόλο που παίζει το ΑΠΘ και ειδικά στον τομέα της έρευνας στην βραχυχρόνια περίοδο.

 

Η άμεση συνεισφορά του ΑΠΘ σε φόρους και στα ασφαλιστικά ταμεία

 

Στον πίνακα 7 παρουσιάζονται οι άμεσες συνεισφορές του ΑΠΘ ως εργοδότη στα ασφαλιστικά ταμεία και στους φόρους.

ΦΜΥ	15.429.723
ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ Υπερ Ασφαλιστικών Ταμείων	30.374.672
Ειδ. Εισφ. Αλλ	1.183.816

 

[1] Σύμφωνα με μελέτες εάν μια περιφέρεια έχει ένα πανεπιστήμιο στα 500 καλύτερα του κόσμου, σύμφωνα με την λίστα της Σαγκάης, τότε η επίδραση στο ΑΕΠ κυμαίνεται μεταξύ 15-20%, λόγω της έρευνας και του ανθρώπινου κεφαλαίου που παράγει. Δηλαδή, προκαλεί παραμετρική μετατόπιση κατά τα παραπάνω ποσοστά. Επειδή το ΑΠΘ βρίσκεται μεταξύ των 500 καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου, η παρουσία του στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει συντελέσει στο να είναι το ΑΕΠ της υψηλότερο κατά 15-20% σε σχέση με αυτό που θα είχε εάν δεν υπήρχε το ΑΠΘ..