Με τον γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ συναντήθηκε την Πέμπτη, στο Ελιζέ, ο Εμανουέλ Μακρόν. Λίγες ημέρες νωρίτερα ο Γάλλος πρόεδρος, σε συνέντευξή του στον Economist, είχε διαγνώσει τον «εγκεφαλικό θάνατο» της Συμμαχίας.
Οτιδήποτε άλλο παρά εορταστική θα είναι η ατμόσφαιρα στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, που αρχίζει την Τρίτη και ολοκληρώνεται την Τετάρτη στο Λονδίνο. Ασφαλώς θα περισσέψουν τα αυτάρεσκα εγκώμια για τα 70 χρόνια της ισχυρότερης στρατιωτικής συμμαχίας που γνώρισε η ανθρωπότητα. Ωστόσο, οι πρόσφατες δυσοίωνες εξελίξεις θα ρίξουν βαριές σκιές στη σύνοδο. Μετά τον Τραμπ που κήρυξε παρωχημένο το ΝΑΤΟ και τον Ερντογάν που προκάλεσε βαθύ ρήγμα με τη Δύση εισβάλλοντας εναντίον των Κούρδων στη Συρία, ήρθε ο Εμανουέλ Μακρόν να διαγνώσει «εγκεφαλικό θάνατο» της Συμμαχίας, στην πολύκροτη συνέντευξή του στον Economist.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times, που δεν επιβεβαιώθηκε αλλά ούτε ακριβώς διαψεύστηκε από το Βερολίνο, η Αγκελα Μέρκελ θορυβήθηκε τόσο από την τολμηρή γλώσσα του Γάλλου προέδρου ώστε να του πει, σε δείπνο εργασίας, ότι έχει βαρεθεί να μαζεύει τα σπασμένα από τα πυροτεχνήματά του.
Επί της ουσίας, ο Μακρόν δεν είπε κάτι το σκανδαλώδες. Οι χώρες με τους δύο μεγαλύτερους στρατούς του ΝΑΤΟ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Τουρκία, συμπεριφέρονται σαν αποξενωμένοι σύζυγοι, καθένας εκ των οποίων διατηρεί εξωσυζυγική σχέση με τον χειρότερο εχθρό του άλλου – η Αμερική με τους Κούρδους και η Τουρκία με τους Ρώσους. Το ερώτημα του Γάλλου προέδρου αν οι εταίροι του είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν το άρθρο 5 της Ατλαντικής Συμμαχίας περί συλλογικής άμυνας εάν η Τουρκία έρθει σε πόλεμο με τη Συρία ήταν απολύτως εύλογο και, φυσικά, έμεινε αναπάντητο.
Σε κάθε περίπτωση, στόχος του Μακρόν δεν ήταν τόσο το ΝΑΤΟ, όσο η ακινησία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το κεντρικό μήνυμά του ήταν ότι στην εποχή του Τραμπ, του Brexit και της κινεζικής ανόδου, η Ευρώπη καλείται να υπερβεί τον ρόλο μιας πολιτικά και στρατιωτικά αδύναμης ενιαίας αγοράς αν δεν θέλει να περιθωριοποιηθεί στην παγκόσμια σκηνή.
Υπό αυτό το πρίσμα υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση οφείλει να ανακτήσει την αμυντική της κυριαρχία, αντί να αφήνει το βάρος αυτό στους Αμερικανούς, αλλά και να αναδιαρθρώσει ριζικά την Ευρωζώνη, αν έχει κάτι διδαχθεί από τα πικρά μαθήματα της τελευταίας κρίσης. Θέσεις τις οποίες είχε προβάλει αμέσως μετά την ανάληψη των προεδρικών του καθηκόντων, το 2017, με τις δύο διαδοχικές ομιλίες του στην Πνύκα και στη Σορβόννη.
Οι αιτίες
Δύο χρόνια αργότερα, η αδράνεια της άλλης πλευράς του Ρήνου καταντά αποκαρδιωτική για το Παρίσι, και αυτό δεν οφείλεται μόνο ή κυρίως σε διαφορά ταμπεραμέντου ανάμεσα σε Μακρόν και Μέρκελ, όπως κατά κόρον ακούγεται και γράφεται. Στο τέλος της πολιτικής διαδρομής της, η Γερμανίδα καγκελάριος αισθάνεται βραχυκυκλωμένη σε θέματα εξωτερικής πολιτικής από τους συγκυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι δεν θέλουν να ακούν για μεγαλεπήβολα στρατιωτικά σχέδια, έστω και ευρωπαϊκά.
Ταυτόχρονα, η άνοδος της εθνικιστικής AfD, που ασκεί μάλιστα καθήκοντα αξιωματικής αντιπολίτευσης, εμποδίζει την ούτως ή άλλως απρόθυμη Μέρκελ να προσεγγίσει τις γαλλικές προτάσεις για γενναία αύξηση του κοινοτικού προϋπολογισμού, αναθεώρηση του 3% ως ανώτατου ορίου για το έλλειμμα και γενικά για χαλάρωση της λιτότητας.
Αιτία τριβών προκαλεί και το τολμηρό άνοιγμα του Μακρόν προς τη Ρωσία, που άρχισε με την πρόσκληση του Βλαντιμίρ Πούτιν στη θερινή προεδρική κατοικία της Μπρεγκανσόν, την παραμονή της συνόδου κορυφής του G7, για να συνεχιστεί με την τελευταία, βαρυσήμαντη ομιλία του Γάλλου προέδρου στην ετήσια συνέλευση των πρεσβευτών. Η στρατηγική σύλληψη του Μακρόν ήταν ότι η Ευρώπη οφείλει να οικοδομήσει μια σχέση συνεννόησης με τη Ρωσία, εάν δεν θέλει να περιοριστεί σε ρόλο θεατή, σε μια διεθνή σκηνή όπου θα κυριαρχεί το εκρηκτικό δίπολο Αμερικής – Κίνας.
Τα προβλήματα και η Επιτροπή
Το χάσμα μεγάλωσε με το γαλλικό βέτο στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία. Η επιλογή αυτή δεν οφείλεται μόνο στην εσωτερική πίεση που δέχεται ο Μακρόν, καθώς οι Αλβανοί είναι η υπ’ αριθμόν 1 εθνική ομάδα σε αιτήσεις ασύλου. Το Παρίσι πάντα επέμενε πως η διεύρυνση πρέπει να συνοδεύεται από πιο σφιχτή ενοποίηση, αλλιώς θα οδηγήσει στην πλήρη διάλυση της Ε.Ε. ως πολιτικής οντότητας. Την Τρίτη, Γαλλία και Γερμανία πρότειναν διετή «Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης», όπου θα τεθούν επί τάπητος όλα τα εκκρεμή προβλήματα. Απομένει να αποδειχθεί ότι δεν θα πρόκειται για εφαρμογή της γνωστής συνταγής, που λέει ότι, αν δεν θέλεις να λύσεις ένα πρόβλημα, φτιάξε μια επιτροπή για να το μελετήσει.
