ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΚΑΤΑ ΜΑΡΞ

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

των ΣΑΜ ΝΤΟΛΓΚΩΦ και ΤΖΩΝ ΚΛΑΡΚ
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Οκτώβριος 2017
σελ. 174

Η συγκεκριμένη έκδοση περιλαμβάνει κείμενα του Σαμ Ντόλγκοφ και του Τζον Κλαρκ. Ο Σαμ Ντόλγκοφ (1902-1990) γεννήθηκε στην Λευκορωσία, αλλά μόλις ένα χρόνο μετά την γέννησή του η οικογένειά του μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Ο Ντόλγκοφ σε ηλικία 20 ετών γοητεύεται από τις αναρχικές ιδέες, ενώ αργότερα μέσα και από την συνεργασία του με τον Γκριγκόρι Μαξίμοφ γνωρίζει σε βάθος το έργο του Μπακούνιν και επιμελείται μια αξιό­λογη σειρά κειμένων του.

Ο Τζον Κλαρκ διετέλεσε καθηγητής φιλοσοφίας στο Loyola University και είναι διευθυντής στο Ινσιτούτο La Terre στην Ν. Ορλεάνη, όπου δραστηριοποιείται σε αντιεξουσιαστικές και περιβαλλοντικές κινήσεις, ενώ, επίσης, παραμένει πολυγραφότατος με πάνω από 300 βιβλία και άρθρα.

Στον ιδιαίτερα ενδιαφέροντα Πρόλογο της έκδοσης ο Γ. Πολίτης, μεταξύ άλλων, παρατηρεί ότι «ο επιστημονικός σοσιαλισμός στηρίζεται σε μια υπόθεση που μεταμφιέστηκε σε συμπέρασμα, δεν ήταν απλά μη επιστημονικός, αλλά ήταν αντιεπιστημονικός, δεν ήταν απλά μη εμπειρικός, αλλά ήταν μεταφυσικός. Ήταν μια ιδεολογία, και μάλιστα με το ακριβές περιεχόμενο που ο Μαρξ έδινε στον όρο: «ένα σύνολο ιδεών που αναφέρεται σε μια πραγματικότητα, όχι για να τη φωτίσει και να την αλλάξει, αλλά για την συγκαλύψει». Ένα σύνολο ιδεών, που όσοι τις αποδέχονται «τις συνδέουν με μια ψευδή εξήγηση τού γιατί τις πιστεύουν και του πώς αυτές σχετίζονται με την πραγματικότητα». Ο επιστημονικός σοσιαλισμός δεν ήταν παρά ένας μαντικός σοσιαλισμός. Και δυστυχώς γι’ αυτόν, η Ιστορία πέταξε επιδεικτικά τις προφητείες του στον κάδο των απορριμμάτων».

Με ιδιαίτερα ξεκάθαρο τρόπο, ο Γ. Πολίτης, σε άλλο σημείο του Προλόγου,υπενθυμίζει ότι «Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα, μαρξιστικά κόμματα και θεωρητικοί αντιμετώπιζαν τα προβλήματα που συνόδευσαν τον εφαρμοσμένο μαρξισμό ως παραμόρφωση, εκτροπή από το αλάνθαστο θεωρητικό πλαίσιο του Μαρξ». Έτσι «χρειάστηκε η σκληρή εμπειρία του ολοκληρωτισμού, για να αρθρώνεται επισήμως αυτή η τολμηρή κρίση. Ότι, δηλαδή, αυτές οι εξουσιαστικές ρίζες υπάρχουν σε αυτήν καθ’ εαυτήν την θεωρία του Μαρξ».

Ο Γ. Πολίτης αναφέρεται, επίσης, στις απόψεις του Μπακούνιν σχετικά με την πρωτοπορία, τις μυστικές οργανώσεις, την βία, την απόρριψη της πρωτοκαθεδρίας της παραγωγής και της οικονομικής ανάπτυξης αναδεικνύοντας την ουσία και το μέγεθος των καθοριστικών διαφορών με τον Μαρξ: «οι σκοποί των Μαρξ και Μπακούνιν δεν αποτελούν παραπλήσιες εκδοχές του ίδιου προτύπου ή συναφείς αποχρώσεις του ίδιου χρώματος. Είναι τόσο διαφορετικοί στην αφετηρία τους, ώστε το τελικό τους αποτέλεσμα παράγει εντελώς διαφορετικό χρώμα. Και αυτό συμβαίνει εξαιτίας μιας καθοριστικής διαφοράς που εντοπίζεται στην αρχή της σκέψης τους: όσο μεγάλος και αν είναι ο Μαρξ, όσο σπουδαίο κι αν είναι το ερευνητικό εγχείρημα στο οποίο επιδόθηκε, παραμένει πάντα προσηλωμένος στην πλευρά της εξουσίας. Και όσο κι αν ο Μπακούνιν δεν είναι πάντα βαθυστόχαστος και δεν μας παρέδωσε ένα στιβαρό σώμα ιδεών και θέσεων, παραμένει πάντα προσηλωμένος στην πλευρά της ελευθερίας».

Το πρώτο κείμενο υπογράφει ο Σαμ Ντόλγκοφ και έχει τον τίτλο Ο Μπακούνιν και η κριτική του στον Μαρξ.

Εδώ ο συγγραφέας του κειμένου, με εκτενείς παραπομπές σε επιστολές, αλλά και σε έργα τού Μπακούνιν, αντιπαραθέτει τις ιδέες του με εκείνες του Μαρξ σχετικά με το κράτος, τον οικονομικό παράγοντα, την ελευθερία, την «φυσική κοινωνία» σε αντιπαράθεση με την «τεχνητή κοινωνία του κράτους», αλλά και τις επαναστατικές πρωτοπορίες.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα: «…η ιδέα μια αναρχικής πρωτοπορίας η οποία θα αποτρέψει την κατάληψη της εξουσίας από μια μειοψηφία εγείρει […] μια σειρά από περίπλοκα προβλήματα τα οποία στις ημέρες μας έχουν γίνει αντικείμενα συζήτησης στο αναρχικό κίνημα. Κάθε κίνημα καθοδηγούμενο από μια πρωτοπορία προσφέρει το έδαφος για την συγκρότηση μιας ελίτ και κάθε ελίτ –ειδικά, όταν οργανώνεται ως μυστική κοινότητα– έχει την τάση να διαχωριστεί από τις μάζες και, θέλοντας και μη, αναπτύσσει ένα πλέγμα εξουσίας. Αυτή η διανοητική κατάσταση δεν θα οδηγήσει την πρωτοπορία να θεωρήσει τη δική της θέληση ως τη θέληση του λαού; Δεν θα παραλύσει ως εκ τούτου τον αυθορμητισμό και την πρωτοβουλία του λαϊκού κινήματος; Πώς θα εμποδιστούν οι δημαγωγοί και οι επίδοξοι δικτάτορες να διεισδύσουν και να διαφθείρουν την πρωτοπορία; Πώως θα αποτραπούν οι εξουσιαστικές ομάδες (π.χ. οι μπολσεβίκοι) από το να αναρριχηθούν στην εξουσία χρησιμοποιώντας έξυπνα την ίδια γλώσσα με τους αναρχικούς και απηχώντας τα ουσιαστικά ελευθεριακά αιτήματα των εργαζομένων και των αγροτών μόνο και μόνο για να τους ελέγξουν

Ο Σαμ Ντόλγκοφ εντοπίζει, λοιπόν, και καταγράφει τις διαφορές τους όσον αφορά τις επαναστατικές οργανώσεις, την σχέση ενός «μαζικού κινήματος» και των μειοψηφικών ομάδων, τον ρόλο των αγροτών για τους οποίους ο Μπακούνιν, σε πλήρη αντίθεση με τον Μαρξ, έτρεφε ιδιαί­τερη εκτίμηση. Ο Ντόλγκοφ εξετάζει ακόμη την σχέση του Μπακούνιν με τον Νετσάγιεφ, το ενδιαφέρον του για την εσωτερική οργάνωση της Διεθνούς, τις απόψεις τους για τον επαναστατικό συνδικαλισμό.

Το δεύτερο κείμενο είναι του Τζον Κλαρκ και έχει τον τίτλο Ο Μαρξ, ο Μπακούνιν και ο ιστορικός υλισμός.

Ο Κλαρκ ξεκινά από την διαπίστωση του γεγονότος ότι ο Μπακούνιν παραγνωρίστηκε ως στοχαστής δεν αντανακλά την πραγματική του συνεισφορά στο πεδίο των ιδεών. Στην συνέχεια, ο συγγραφέας του κειμένου τονίζει, ότι «σε αντιδιαστολή με την εντύπωση που πολλοί έχουν σχετικά μ’ αυτό το θέμα, ο Μπακούνιν με συνέπεια προέτασσε μια αιτιοκρατική ερμηνεία της πραγματικότητας και δεν έδινε απολύτως καμία σημασία σε θεωρήσεις που διέπονταν από ιστορικισμό ή προσέγγιζαν την ανθρώπινη δράση υπό το πρίσμα της «ελεύθερης βούλησης», την οποία αντιλαμβανόταν ως θρησκευτική ή μεταφυσική αυταπάτη».

Ο Κλαρκ υπενθυμίζει, ότι ο Μπακούνιν αμφισβητούσε έντονα εκείνο το στοιχείο της σκέψης του Μαρξ (και επομένως και της δικής του σκέψης) στο οποίο εδράζεται ο κυρίαρχος ισχυρισμός του ότι τα οικονομικά αίτια είναι η βάση όλης της ιστορικής εξέλιξης: «Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζει μια από τις πιο σημαντικές ενοράσεις του: εάν η ανθρωπότητα κατορθώσει να απελευθερωθεί, αυτή η απελευθέρωση δεν μπορεί να προκύψει από οποιαδήποτε δραστηριότητα (είτε αυτή είναι οικονομική είτε πολιτική) στην οποία οι άνθρωποι έχουν οδηγηθεί μέσω της εκμετάλλευσης και της μιζέριας. Θα προέλθει μάλλον από μια ενεργητική διαδικασία αγώνα για την απελευθέρωση και από την αναστοχαστική γνώση που οι άνθρωποι θα κατακτήσουν ως αποτέλεσμα αυτού του αγώνα […] Αυτή η συσσωρευμένη γνώση πρέπει επίσης να βρει την έκφρασή της στην ανάπτυξη συνειδητών μορφών ελευθεριακής οργάνωσης και διαπροσωπικών σχέσεων. Δίχως αυτή τη συνείδηση και την απελευθερωτική κουλτούρα στην οποία είναι ενσωματωμένη, οι μάζες δεν μπορούν να γίνουν δημιουργικά ενεργές μέσα στην ιστορία (θα δρουν με βάση τα αντανακλαστικά τους κι όχι έπειτα από σκέψη, όπως δηλαδή συμβαίνει με τις αδρανείς μάζες) και ως εκ τούτου θα γίνουν τα θύματα μιας ανανεωμένης κυριαρχίας».

Ο Κλαρκ παρακολουθεί στην συνέχεια την διαμάχη Μαρξ και Μπακούνιν παραθέτοντας πηγές, όπως ο γνωστός πρόλογος στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, που χρησιμοποιείται ευρέως είτε ως ευαγγέλιο από τους μαρξιστές για να υποστηρίξουν τον οικονομικό ντετερμινισμό είτε από όλους εκείνους που διά­κεινται ενάντια στον Μαρξ και στις θέσεις του.

Το τρίτο και τελευταίο κείμενο υπογράφει και πάλι ο Τζον Κλάρκ με τον τίτλο Ο Μαρξ, ο Μπακούνιν και η κοινωνική επανάσταση.

Ο Τζον Κλαρκ εδώ, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζει ορισμένους από τους λόγους για τους οποίους ο Μπακούνιν πρότεινε να απορριφθούν τόσο η εκλογική όσο και η εξωκοινοβουλευτική κομματική πολιτική: «η απόρριψη του κράτους από τον Μπακούνιν ως μέσου απελευθέρωσης συνεπάγεται και την απόρριψη της εκλογικής πολιτικής ως επαναστατικής στρατηγικής. Από κοινού με την Συμμαχία για την Κοινωνική Δημοκρατία «απέρριψαν κάθε ανάμειξη στην αστική πολιτική όσο ριζοσπαστική και σοσιαλιστική και αν ήταν η μεταμφίεσή της». Αν το επαναστατικό κίνημα περιλαμβάνει την πλειονότητα του πληθυσμού, που συνειδητά αγωνίζεται για μια νέα ελευθεριακή κοινωνία, τότε η μόνη σοβαρή στρατηγική είναι η άμεση δράση, καθώς ο λαός προχωράει στην αντικατάσταση της κεντρικής εξουσίας με αποκεντρωμένες, ομοσπονδιακές, συμμετοχικές ελευθεριακές δομές. Η εκλογική πολιτική δεν θα ήταν μόνο αναποτελεσματική, αλλά ακόμη και αντεπαναστατική, ενισχύοντας τη νομιμότητα των μορφών κυριαρχίας, που είναι ώριμες να καταρρεύσουν. Αν από την άλλη το επαναστατικό κίνημα απαρτίζεται μόνο από μια μειοψηφία, η εκλογική πολιτική σε κάθε περίπτωση δεν θα βελτίωνε την θέση του και θα το αποπροσανατόλιζε από αποτελεσματικές μορφές αγώνα, ενώ θα δημιουργούσε επιπλέον μια νέα ελίτ ηγετών προερχομένων από την εργατική τάξη. Οι μόνες ομάδες που θα έβγαιναν κερδισμένες θα ήταν οι φιλελεύθεροι αστοί ηγέτες που θα επωφελούνταν από τους σχηματιζόμενους συνασπισμούς και οι νέοι προλετάριοι ηγέτες που θα προωθούνταν σε ανάλογες προνομιακές θέσεις».

Ο Κλαρκ, ακόμη, τονίζει με μεγάλη ευστοχία, το γεγονός, ότι τόσες και τόσες επαναστάσεις απέτυχαν, όχι όπως ατυχώς προβάλλεται εξ’ αιτίας «κακών» ηγετών, που τις «προδίδουν», αλλά λόγω της δυναμικής των ίδιων των συγκεντρωτικών ιεραρχικών κινημάτων παραθέτοντας μάλιστα τα έξοχα και πάντοτε επίκαιρα, για το ζήτημα, συμπεράσματα του ίδιου του Μπακούνιν:

«Είμαστε φυσικοί εχθροί αυτών των επαναστατών –των μελλοντικών δικτατόρων, των καθεστωτικών, των φρουρών της επανάστασης– που λαχταρούν, προτού καν καταστραφούν, τα σημερινά μοναρχικά, αριστοκρατικά και αστικά Κράτη, να φτιάξουν νέα επαναστατικά Κράτη, εξίσου συγκεντρωτικά και δεσποτικά όσο αυτά που ήδη γνωρίζουμε. Αυτοί οι οιονεί επαναστάτες είναι τόσο προσκολλημένοι στην τάξη που παράγεται από τα πάνω, από μια εξουσία, και τόσο τρομοκρατημένοι από ό,τι αντιλαμβάνονται ως αταξία (η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ειλικρινής και φυσική έκφραση της λαϊκής ζωής), ώστε προτού ακόμη η επανάσταση δημιουργήσει μια ευεργετική υγιή αταξία αναρωτιούνται αμέσως πώς να την σταματήσουν και να τη φιμώσουν με την παρέμβαση κάποιας εξουσίας, που θα δρα στο όνομα της επανάστασης».

Συσπείρωση Αναρχικών

Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 177, Δεκέμβριος 2017

ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ ΚΑΤΑ ΜΑΡΞ

spot_img

5 ΣΧΟΛΙΑ

  1. ”«Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα, μαρξιστικά κόμματα και θεωρητικοί αντιμετώπιζαν τα προβλήματα που συνόδευσαν τον εφαρμοσμένο μαρξισμό ως παραμόρφωση, εκτροπή από το αλάνθαστο θεωρητικό πλαίσιο του Μαρξ». Έτσι «χρειάστηκε η σκληρή εμπειρία του ολοκληρωτισμού, για να αρθρώνεται επισήμως αυτή η τολμηρή κρίση. Ότι, δηλαδή, αυτές οι εξουσιαστικές ρίζες υπάρχουν σε αυτήν καθ’ εαυτήν την θεωρία του Μαρξ».”

    Εντάξει, αν χρειάστηκαν η σκληρή εμπειρία του ολοκληρωτισμού και 500,000 (και λίγα λέω) βιβλία όπως και ορδές διανοουμένων για να διαπιστωθεί ότι οι “εξουσιαστικές ρίζες υπήρχαν σε αυτήν καθ’εαυτήν την θεωρία” εκείνη δηλαδή που διατυμπάνιζε την “ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ του προλεταριάτου”, τι να πω, με γειά τα μυαλά όλων μας.Δηλαδή ΠΟΣΟ πιο ξεκάθαρα να το έλεγε κανείς; (Χωρίς αυτό να δικαιώνει τους όποιους “απέναντι”, βέβαια, που έχουν τα δικά τους θέματα.)

    Απ’ την άλλη, o Mπακούνιν “δεν έδινε απολύτως καμία σημασία σε θεωρήσεις που διέπονταν από ιστορικισμό ή προσέγγιζαν την ανθρώπινη δράση υπό το πρίσμα της «ελεύθερης βούλησης», την οποία αντιλαμβανόταν ως θρησκευτική ή μεταφυσική αυταπάτη».”
    αλλά πάλι ο Μπακούνιν :
    “Αυτή η συσσωρευμένη γνώση πρέπει επίσης να βρει την έκφρασή της στην ανάπτυξη συνειδητών μορφών ελευθεριακής οργάνωσης και διαπροσωπικών σχέσεων. Δίχως αυτή τη συνείδηση και την απελευθερωτική κουλτούρα στην οποία είναι ενσωματωμένη, οι μάζες δεν μπορούν να γίνουν δημιουργικά ενεργές μέσα στην ιστορία (θα δρουν με βάση τα αντανακλαστικά τους κι όχι έπειτα από σκέψη, όπως δηλαδή συμβαίνει με τις αδρανείς μάζες) και ως εκ τούτου θα γίνουν τα θύματα μιας ανανεωμένης κυριαρχίας».”

    Ίσως μετά από άλλες 500,000 βιβλία και μάζες διανοουμένων να φτάσει κάποιος απ’ όλους στην απλή διαπίστωση μιας κραυγαλέας αντίφασης.
    Ναι, ξέρω δεν το εννοούσε έτσι και δεν το εννοούσε αλλιώς, αυτά άλλωστε θα εξηγούν οι 500,000 βιβλίων….

      • “συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω
        τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί”

        Εξαιρετικός στίχος.
        Ευχαριστούμε Εξ.
        Αλλά για να ‘χουμε καλό ερώτημα, εσύ δεν ήσουν που κατηγορούσες τον ασπίκ κι άλλους παλιά ότι φέρονταν ενοχλητικά κι ανώριμα αλλάζοντας συνέχεια ψευδώνυμα (νικς);

        Μπορεί ν’ αλλάξω σύντομα νικ γιατί βαρέθηκα να ”ερωτώ”, περνάω σ’ άλλη φάση αλλά αν το κάνω θα είναι σταθερό για μεγάλο διάστημα όπως και τα προηγούμενα, κάπου 5 χρόνια το καθένα…. όχι τουρλού.

        Τέλος πάντων, συχωρεμένος ένεκα του στίχου αυτού.
        Καλό καλοκαίρι !!

        • χώρος 180 χαρακτήρων, νά, μέ τό συμπάθιο, όταν τόν μέτρησα, ανόητε Βλαξ, κατάλληλος ακόμα καί χώρος 180 χαρακτήρων, νά, μέ τό συμπάθιο, όταν τόν μέτρησα, ανόητε Βλαξ, κατάλληλος ακόμα καί

          αυτά πού γράφεις είναι δικά σου
          καί πώς νά έχεις «καλό ερώτημα» μέ δαύτα

          Βλαξ,

          σεσημασμένε αρνητή έξ αρχής τής κάθε απάντησης, τρομάρα σου

          όσο γιά τή «σταθερότητα» τού νίκ σου, άσε τίς φοβέρες
          κι άν ζείς μέχρι νά «Μπορεί ν’ αλλάξω σύντομα νικ»,
          τετελεσμένου ήδη όντος τού «βαρέθηκα να ”ερωτώ”»,

          θά σέ ζηλεύουν οί σταθερότατες κοτρώνες, τά αμετάβλητα βράχια

          κι ομοίως η νεκροτάτη μούμια τού Τουταγχαμών, πού
          τή σταθερότητα τής κατάστασής της επί κάτι χιλιάδες χρόνια, τώρα

          τή ζήλεψε, εκτός από σένα, καί η γραμμή τού ΚΚΕ…

          • A, κατάλαβα, περνάς μια όψιμη εφηβεία….
            Όχι δεν είναι ”δικά μου” αυτά, όντως σ’ ενοχλούσε που το καναν παλιά ο ασπίκ ο νικόλας κι ο άφαντος και δεν ξεραμε για ένα διάστημα ποιός έγραφε τι.
            Τέλος πάντων , όρεξη για το δηλητήριό σου δεν έχω,
            κάνε όπως γουστάρεις αν αυτό νομίζεις πως σε τιμά.
            Άντε, και καλό καλοκαίρι.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα