Ελληνότροπη σύνθεση νοήματος: απόπειρα συνταγματικής κατοχύρωσης

του Γιάννη Παπαδάκη*

Σε προηγούμενό μας άρθρο στις Ανιχνεύσεις, ασχοληθήκαμε με το θέμα της σύνθεσης νοήματος στο πεδίο του λόγου[1]. Είδαμε πώς συγκεκριμένοι τρόποι σύνθεσης οδηγούν σε συλλαβισμούς-κυματισμούς στο συνειδησιακό πεδίο, παράγοντας «βέλτιστες ιστορίες». Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζουμε τις συνθέσεις εκείνες που δρουν μετασχηματιστικά στο πεδίο της ανθρώπινης συνείδησης, ατομικά ή συλλογικά. Αναγνωρίσαμε ότι στον πυρήνα κάθε σύνθεσης υπάρχει κάποιο «αλφάβητο», σε συνδυασμό με την ικανότητα του συνθέτη να αφαιρεί βαθμούς ελευθερίας (εντροπία) έτσι ώστε να μεγιστοποιήσει την πυκνότητα της συνειδησιακής πληροφορίας που εμπεριέχει η εν λόγω σύνθεση. Δεν έχει σημασία αν το αλφάβητο σύνθεσης είναι τα 118 στοιχεία του περιοδικού συστήματος, τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφάβητου, μαθηματικά σύμβολα ή εξισώσεις, νόμοι της Φυσικής, μουσικές νότες ή χρώματα. Σε κάθε ένα από τα αλφάβητα αυτά υπάρχουν συνθέσεις που θα παραμείνουν παντοτινές κατακτήσεις του ανθρώπου πνεύματος. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με μια σύνθεση προσωπική, η οποία είναι συνειδησιακά μοναδική για εμάς και μόνο. Οι ιστορίες αυτές είναι κυματισμοί, με την πιο γενική έννοια του όρου. Αυτό δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει διότι το σύμπαν δεν έχει πιο αξιόπιστο τρόπο κωδικοποίησης και μετάδοσης πληροφοριών. Γι’ αυτό και η ανθρώπινη συνείδηση είναι στην ουσία μια πολύ εξελιγμένη μορφή ανίχνευσης, δημιουργίας, κωδικοποίησης, αποκωδικοποίησης και μετάδοσης πληροφοριακών κυματισμών, δηλαδή συλλαβισμών που εμπεριέχουν συνειδησιακή πληροφορία με βάση κάποιο κβαντικό αλφάβητο. Εδώ, ο όρος «κβαντικό» υπογραμμίζει την απουσία πληροφορίας σε επίπεδο συμβόλου. Η πληροφορία δημιουργείται από το συλλαβισμό, μια εμπρόθετη αλληλουχία συμβόλων προς αναζήτηση του βέλτιστου εκείνου νοήματος που στην συνείδηση του συνθέτη ή του αναγνώστη-παρατηρητή παράγει αίσθημα «αρμονίας λόγου». Δεν υπάρχει τίποτα τυχαίο σε όλο αυτό το οικοδόμημα, χωρίς το οποίο δεν μπορούμε να φανταστούμε το σχηματισμό νοήματος στη συνείδησή μας.

Αν το μέλλον έχει ανάγκη έννοιες όπως τις παραπάνω, καλό είναι να έχουμε στη διάθεσή μας αναφορές σε αυτές. Με αυτό το σκεπτικό, στο κείμενο που ακολουθεί προσεγγίζουμε τον ιδιότυπο συνθετικό τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, επιλέγουν να δημιουργούν ιστορίες και συλλαβισμούς για να ερμηνεύσουν τα φαινόμενα και να αντλήσουν από αυτά νόημα ύπαρξης και ζωής.

Η πρώτη δυσκολία που συναντάμε είναι ότι ο τρόπος αυτός –το ελληνότροπο– δεν ορίζεται με συμβατικές μεθόδους. Για τον ίδιο λόγο, η αδυναμία μας να του δώσουμε ένα ορισμό σημαίνει πως δεν μπορούμε να το παρουσιάσουμε ως συνταγή. Αυτό μας δυσκολεύει ενώ ταυτόχρονα μας απελευθερώνει. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να επινοήσουμε μια φόρμουλα την οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να δώσουμε ελληνότροπες λύσεις σε μικρά ή μεγάλα προβλήματα. Από την άλλη, αυτό δρα απελευθερωτικά διότι αν το ελληνότροπο ήταν μια συνταγή, μια σειρά από λογικές προτάσεις ή ένας αλγόριθμος, θα είχε ήδη ξεπεραστεί με συνέπεια να μην έχει τη δυνατότητα να προσανατολίζει τη συνείδηση στο πεδίο αποφάσεων σε βάθος χρόνου.

Αντιθέτως, πρόκειται για μια συνεχή διαδικασία σύνθεσης, μια αδιάκοπη άσκηση συνειδησιακού προσανατολισμού.

Μια τέτοια «κρυφή πυξίδα» αξίζει να την κατοχυρώσουμε βασισμένοι όσο γίνεται περισσότερο στο δικό της «σύνταγμα», δηλαδή σε μια γεωμετρία -προσφιλών σε αυτήν- θεμελιωδών εννοιών. Δεν προσπαθούμε να ορίσουμε το ελληνότροπο αλλά να το προσεγγίσουμε, να αποτυπώσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά του ώστε να μπορέσουμε να τα αναζητήσουμε και να τα οδηγήσουμε συνδυαστικά σε συνθέσεις οι οποίες θα διαφοροποιούνται από άλλους τρόπους ερμηνείας των φαινομένων.

Γιατί δεν ορίζεται συμβατικά το ελληνότροπο; Διότι κάθε έντιμη απόπειρα κατηγορικής προσέγγισής του αναγκαστικά το εμπεριέχει. Μαντεύεται όμως από τα ίδια τα φαινόμενα, όπως εξάγεται ένας φυσικός νόμος από την παρατήρηση ή όπως αναδύεται ένα βαθύτερο νόημα από τα συμφραζόμενα. Όλα συνωμοτούν για κάτι τέτοιο και ταυτοχρόνως εναντίον του. Εναπόκειται στον άνθρωπο που έχει ασκηθεί, να διαθέτει τόση δόση τόλμης, ελευθερίας και μέτρου όση είναι απαραίτητη για να επιλέγει, να συνθέτει και να πορεύεται αναλόγως.

Ας προσπαθήσουμε να περιγράψουμε το ελληνότροπο με περισσότερη λεπτομέρεια.

Αποτελεί και αυτό ένα τρόπο ερμηνείας των φαινομένων, ανάμεσα σε άλλους. Όμως εδώ πρόκειται για μια ιδιότυπη πρόσθεση. Το ελληνότροπο είναι μια άσκηση ισορροπίας, ένα πείραμα αρμονίας, ένας συνεχής κυματισμός του εγώ με το μη-εγώ. Ο κυματισμός αυτός μπορεί να είναι πλατύς, δομημένος και ήρεμος, μπορεί όμως να γίνει βαθύς, χαοτικός και βίαιος. Στην κυματική αναμέτρηση αυτή, αν γίνει έντιμα, πάντα υπερισχύει το ίδιο το ελληνότροπο, δηλαδή η σύνθεση αυτή καθαυτή. Πώς αλλιώς άλλωστε;

Το ελληνότροπο δρα συνθετικά χωρίς να απορρίπτει και να αποκλείει τίποτε. Παραμένει ανοιχτό σε όλα, γι’ αυτό δεν παγιδεύεται σε «ου», σχήματα, θεωρίες ή ιδεολογίες. Σπάει τα δεσμά για να συνθέσει ελεύθερα, αδέσμευτα φως ακόμα και από το σκοτάδι, χωρίς να ωραιοποιεί ή να κουκουλώνει. Παραδέχεται το θάνατο για να υμνήσει έντιμα τον έρωτα. Παραδέχεται τον έρωτα για να συνθέσει νόημα ζωής από τη φθορά και από το φαινομενικό τίποτα. Χαμογελά στο μηδέν, το τραγουδάει, χορεύει παθιασμένα στο χείλος του, το κοιτά κατάματα αλλά δεν πέφτει μέσα του διότι μαγνητίζεται προς το φως. Σιχαίνεται το βολικό, το εύκολο, το ψεύτικο και το σάπιο, μα περνάει πολύς καιρός για να τα απομονώσει και να τα αποβάλλει. Δεν συμβιβάζεται με τη μετριότητα, απαιτεί τα μέγιστα και δε χαρίζεται σε κανέναν και σε τίποτα.

Δουλεύει αργά και σίγουρα μέσα στον χρόνο, όπως το σύμπαν. Δεν του χρειάζονται αυθεντίες, αφεντικά, σοφοί, προφήτες, υπηρέτες, κόλακες και παρατρεχάμενοι – δεν τους έχει ανάγκη. Υπάρχει πριν από εμάς και θα υπάρχει μετά από εμάς. Ούτ’ εμάς χρειάζεται και για τον λόγο αυτό, όσο κι αν προσπαθούμε, δεν μπορούμε να το βλάψουμε. Φυτρώνει, κυματίζει και λάμπει γύρω μας και μέσα μας για δικούς του λόγους, άγνωστους σε μας. Δεν απαιτεί πολλά πνευματικά προσόντα ή υλικά αγαθά. Το μόνο που απαιτεί είναι να κρατάμε τις συνειδήσεις μας ανοιχτές και να παραμένουμε αναπόσπαστοι, για να το συλλάβουμε όσο μπορούμε πληρέστερα όταν μας αποκαλυφθεί.

Η αποκάλυψη του ελληνότροπου γίνεται δια της μύησης, μιας διαδικασίας που δεν εγκλωβίζεται στη λογική και η οποία δεν σημαίνει, δεν σηματοδοτεί νόημα, αν κάποιος παραμένει συνειδησιακά κλειστός στον έρωτα: όταν δηλαδή λειτουργούμε αποκλειστικά στο δομικό-κατασκευαστικό χώρο της γένεσης με βάση τον ορθό λόγο και τη νόηση, αποκλείοντας έτσι τη γέννηση, που προϋπόθεση έχει το ερωτικό άνοιγμα, τη μετασχηματιστική συνδιάλεξη του εγώ με το μη-εγώ. Με αυτή την έννοια, η μύηση δρα μετασχηματιστικά και όχι δομικά. Εκεί που και ο υψηλότερος ουρανοξύστης δεν είναι ικανός να μυήσει, το απρόσμενο χαμόγελο ενός παιδιού το καταφέρνει. Είναι μια φαινομενικά παράδοξη νομοτέλεια της ανθρώπινης φύσης που είτε την παραδέχεται κάποιος και πορεύεται αναλόγως, είτε την απορρίπτει.

Αν και η μύηση ακολουθεί αρχές «παρά-λογες» (λογικά μη προβλέψιμες), συχνά δε και επίπονες, το αποτέλεσμα είναι κοινό: η μετασχηματιστική ανύψωση του μυούμενου σε ένα ανώτερο συνειδησιακό επίπεδο, μια «τροχιά» με υψηλότερη πυκνότητα συνειδησιακής πληροφορίας. Είναι μια ερωτική σύνθεση που μετασχηματίζει το μετά σε σχέση με το πριν, στη συνείδηση εκείνου που μυείται. Όπως λειτουργεί η γνώση στο χώρο της νόησης έτσι λειτουργεί η μύηση στο πεδίο του έρωτα. Η γνώση δια της γένεσης αυξάνει την νοητική πληροφορία ενώ η μύηση δια της γέννησης εξυψώνει τη συνειδησιακή αυτογνωσία, εναρμονίζοντας την συνείδησή μας με μια ανώτερη αλήθεια.

Είναι όπως μια μυρωδιά από αγριοβότανα στο πρωτοβρόχι ή ένας κυματισμός της θάλασσας στο φως, μεταφερμένα ατόφια στο πεδίο της ανθρώπινης συνείδησης. Είναι ένα συνεχές άνοιγμα στη στεριά και τη θάλασσα, κάθε στιγμή και κάθε ώρα. Ένα τέντωμα χορδής για να περάσει το κύμα του ήχου μέσα της και ταυτόχρονα να την μετασχηματίσει μοναδικά. Μια εμπρόθετη θυσία ελευθερίας (μείωση εντροπίας), τίμημα αναγκαίου θανάτου για να απελευθερωθεί, να γεννηθεί, να συντεθεί, να συλλαβιστεί ένα νέο νόημα που δεν πρέπει να μείνει άλλο στην ανυπαρξία αλλά να ιδρυθεί στο παρόν για να κυματίσει στη συνείδησή μας. Μια αλλεπάλληλη κίνηση που περνάει από τη γένεση στη γέννηση και πίσω πάλι, για να συνθέσει νόημα ζωής σε πλάτος χώρου και βάθος χρόνου. Ένα μαγνητικό πεδίο που κινεί ατομικό και συλλογικό παρόν προς ένα μέλλον με το οποίο δεν νοείται περαιτέρω αποχωρισμός.

Αν αντέξουμε να συλλάβουμε το νόημά του και το αρθρώσουμε με εντιμότητα, μας μετασχηματίζει συνειδησιακά, μυώντας μας σε βάθη και ύψη απίστευτα, τέτοια που δεν μας μένει άλλη επιλογή απ’ το να παραδεχτούμε πως διαφορετικός τρόπος για να το κατορθώσει αυτό ο άνθρωπος -όσο παραμένει άνθρωπος- δύσκολα βρίσκεται. Κι αν υπήρχε, πάλι ελληνότροπο θα το ονομάζαμε διότι παραμένει ανοιχτό ακόμα και στη ριζική ανασύστασή του. Βαριά η ευθύνη σε όποιον σκέφτεται και συνθέτει ελληνότροπα. Δεν αδρανεί, δεν αφήνει περιθώρια, απαιτεί την είσοδο -σωστότερα την εισβολή- στην Ιστορία και την πράξη, διότι με λιγότερα δεν αρθρώνεται γεωμετρικό νόημα που να αληθεύει ελληνικά. Όσο το σύμπαν συνθέτει, το ελληνότροπο γεωμετρεί.

Μαντεύεται τόσο με τη νόηση όσο και με τις αισθήσεις, με μάτια ορθάνοιχτα και με τη φαντασία, αρκεί οι προϋποθέσεις για ελεύθερη και έντιμη σύνθεση να συνυπάρχουν ακέραιες στη συνείδησή μας. Στηρίζεται γεωμετρικά στους φυσικούς νόμους όπως εκείνοι βγαίνουν μέσα από την επιστημονική παρατήρηση και μέθοδο. Συνδιαλέγεται με την κατηγορία γνωρίζοντας ότι κάθε νοητικό κατασκεύασμα έχει και σημείο τήξης. Αποβλέπει στην υπέρβαση του σημείου αυτού με μια ιδιότυπη σεμνότητα, χωρίς φανατισμό, χωρίς προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, δίχως να δεσμεύεται νοητικά, ιδεολογικά ή φαντασιακά με οποιοδήποτε τρόπο.

Ασπάζεται τον Αριστοτέλη (νόηση-γένεση) ενώ ταυτόχρονα κλείνει με νόημα το μάτι στον Πλάτωνα (έρωτας-γέννηση). Αυτοπεριορίζεται ως προς την αλήθεια, διότι αν και τη θέτει υπέρ πάντων, αναγνωρίζει ότι κατά βάθος είναι μια τέχνη πολεμική, της οποίας το ύστατο τίμημα -αν καταργηθεί το μέτρο- είναι αδύνατο να καταβληθεί από τον ελεύθερο άνθρωπο χωρίς να προδοθεί η ίδια η ζωή. Δεν προδίδει τη ζωή αλλά την εξυμνεί, όπως υμνεί και τον άνθρωπο χωρίς να τον αναγάγει σε κάτι ανώτερο από εκείνο που είναι, ούτε τον θεωρεί κέντρο του κόσμου. Διότι το ελληνότροπο γεωμετρεί άρα οικονομεί. Επιλέγει, κρατάει το χρήσιμο, πετάει το άχρηστο και συνθέτει αδιάκοπα. Συνδέει παρελθόν, παρόν και μέλλον με τρόπο αρμονικό και ισορροπημένο, ικανό να κινεί συνειδήσεις.

Λειτουργεί στο πεδίο της λογικής, με αποτέλεσμα να «παίζει στα δάχτυλα» κάθε είδους κατασκευαστική περιπλοκότητα, όπως και στο πεδίο του έρωτα. Παραδέχεται τις βαθύτερες εκείνες δυνάμεις που κάνουν απαραίτητη την γέννηση, όταν το εγώ και το (επιλεγμένο αρχικά) μη-εγώ τέμνονται βαθύτερα από εκεί που η κατηγορική λογική επιτρέπει. Αναγνωρίζει ότι σε κάθε γέννηση υπάρχει ένας μη-προβλέψιμος παράγοντας συνειδησιακού μετασχηματισμού και τολμά να τον απελευθερώσει. Το ελληνότροπο ξέρει να ανοίγεται και να διακινδυνεύει τα μέγιστα.

Ερμηνεύει το παρελθόν, δημιουργώντας συνθετικά ένα μέλλον ικανό να μαγνητίσει το συνειδησιακό παρόν τόσο ισχυρά, ώστε να κινηθεί προς αυτό. Η κινητήρια δύναμη απ’ το παρόν προς το μέλλον δρα ερωτικά-μετασχηματιστικά και όχι δομικά-κατασκευαστικά. Στο σύμπαν δεν φαίνεται να υπάρχει δύναμη ικανή να απομαγνητίσει τη συνείδηση στη συνθετική πορεία της από το σκοτάδι προς το φως. Δυστυχώς δεν έχει γεννηθεί ακόμα ο Αϊνστάιν της συνείδησης για να μετρήσει την πυρηνική ενέργεια που εκλύεται όταν μια συνείδηση, έχοντας ερωτευτεί το μέλλον της, κινείται νομοτελειακά προς αυτό.

Πατάει στέρεα στο τρίπτυχο ελευθερία-τόλμη-μέτρο[2] για να γεωμετρήσει αρμονικά πάνω σε αυτό νέες συνθέσεις ερμηνείας των φαινομένων. Διότι δε νοείται ερμηνευτικός κυματισμός-συλλαβισμός με συνειδησιακό αντίκρισμα, εφόσον δεν θεμελιώνεται σε βάσεις πιο στέρεες από το οικοδόμημα που στήνεται πάνω σ’ αυτές.

Διαχωρίζει τη διάγνωση ενός προβλήματος από το «φάρμακο» και τη χορήγησή του. Εδώ διαφοροποιείται σημαντικά από το δυτικό (δυτικότροπο) μοντέλο σκέψης το οποίο συχνά μετρά την επιτυχία του με βάση την ταχύτητα και την ικανότητα να παραχθούν άμεσα λύσεις για ευρεία κατανάλωση. Γι’ αυτό τον λόγο επιλέγει μια διαφορετική οπτική της αποτελεσματικότητας. Ενώ το δυτικότροπο μοντέλο κατασκευάζει μια λύση για πολλές χρήσεις, το ελληνότροπο αποσκοπεί στην σύνθεση μιας μετασχηματιστικής εμπειρίας που είτε αναιρεί τις συνθήκες που δημιούργησαν το αρχικό πρόβλημα είτε τις παραδέχεται αφού πρώτα τις θεμελιώσει γεωμετρικά, οπότε συνθέτει με βάση αυτές. Συχνά αυτό απαιτεί επαναπροσδιορισμό των ορίων της ήδη χαρτογραφημένης αλήθειας.

Το δυτικότροπο μοντέλο συχνά εγκλωβίζεται στη διαχείριση για τη διαχείριση, τη μετατόπιση δηλαδή των προβλημάτων με τέτοιο τρόπο στο χωροχρόνο ώστε να δημιουργείται μια συνεχής κίνηση (η οποία προϋποθέτει διαχείριση για να γίνει), και που σε βάθος χρόνου αποδεικνύεται κυκλωτική -όχι σπάνια δε- και συνειδησιακά ανθρωποβόρα. Το ελληνότροπο διαχειρίζεται καλά για να μπορέσει να συνθέσει ακόμα καλύτερα. Το δυτικότροπο μοντέλο διαχειρίζεται καλά για να μπορέσει να διαχειριστεί ακόμα καλύτερα, ακόμα πιο αποτελεσματικά. Σχηματικά μιλώντας, το δυτικότροπο μοντέλο ανοίγεται λιγότερο στο μη-εγώ, αν και πιο επιλεκτικά σε σχέση με το ελληνότροπο, μια και σκοπός του είναι η συνεχής αύξηση της αποτελεσματικότητας. Εφόσον όμως η αποτελεσματικότητα δεν μπορεί να οριστεί ερήμην του παρατηρητή (υποκείμενο), το δυτικότροπο μοντέλο διακινδυνεύει να ερμηνεύει τα φαινόμενα με βάση βολικές -για κάποιους- παραδοχές (bias). Ενώ αυτό επιταχύνει τη στοχοθεσία και την εκπλήρωση στόχων, δημιουργεί προβλήματα σωρευτικού τύπου τα οποία οξύνονται σε βάθος χρόνου. Το δε ελληνότροπο κινδυνεύει να μην μπορεί να δημιουργήσει ένα μέλλον που να μαγνητίζει το παρόν, με αποτέλεσμα αυτό να επιδρά διαβρωτικά.

Η διαφορά είναι εμφανής στο χώρο της πολιτικής, στον οποίο αμιγώς ελληνότροπες λύσεις (όπως πχ. η Δημοκρατία) προκύπτουν από μια βαθύτερη σύνθεση, όχι από συνδυασμούς διαχειριστικού τύπου. Δημιουργεί υψηλά ιδανικά όταν άλλοι τρόποι αρκούνται στη συνεχή διαχείριση-ανακύκλωση της καθημερινότητας. Το ελληνότροπο δεν μετατοπίζει αλλά μετασχηματίζει και αντέχει να μετασχηματίζεται στην πορεία. Θέτει προορισμούς όταν άλλοι ερμηνευτικοί τρόποι αρκούνται σε στόχους. Έτσι λειτουργεί αποτελεσματικά και στο χώρο του έρωτα, παράγοντας μη διαχειριστικές λύσεις ικανές να μετασχηματίζουν βαθύτερα το ανθρώπινο μετά από το πριν.

Ενώ το δυτικότροπο μοντέλο δρα δομικά-κατασκευαστικά, στην ιδανική του μορφή το ελληνότροπο δρα και ερωτικά-μετασχηματιστικά. Υπ’ αυτή την έννοια, αποκτά πρόσβαση σε περιοχές σκέψης και ερμηνείας όπου το δυτικότροπο μοντέλο δεν μπορεί, δε θέλει ή δεν τολμά να εισχωρήσει. Οι ανθρώπινες σχέσεις αποτελούν ένα πρόσφορο χώρο όπου η ελληνότροπη σύνθεση φτάνει σε βάθος ικανό για να «μαγνητιστούν» υπαρξιακά οι συνειδήσεις, χωρίς να χάνεται στο παραμικρό βαθμό η ενέργεια για πράξη ή η απαίτηση -ατομική και συλλογική- για ένα έντιμο καθρέφτισμα στην Ιστορία.

Αντί να συναινεί στη αδιάκοπη διάσπαση του υποκειμένου έτσι ώστε αυτό να απεικονίζεται όλο και πιο αποτελεσματικά σε αμέτρητους -όμως βολικούς και άρα παραμορφωτικούς- καθρέπτες, του παρουσιάζει τις ελάχιστες αλλά θεμελιώδεις αλήθειες τις οποίες αν δεν παραδεχτεί, δεν αληθεύει ελληνότροπα. Η ειδοποιός όμως διαφορά έγκειται στην ελευθερία, η οποία είναι τόσο υψηλή ώστε ελληνότροπη είναι ακόμα και η ίδια η απόρριψή του. Διότι στην ουσία το ελληνότροπο δεν είναι ένα σημείο, ένας στόχος αλλά ένας ζωντανός, μεταβαλλόμενος, εξελισσόμενος προορισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αρχαίοι Έλληνες έβαλαν τον Κρόνο (χρόνο) να τρώει τα παιδιά του.

Είναι σαν το επίμονο ακόνισμα ενός συνειδησιακού «μαχαιριού», στο οποίο ασκούμαστε συνεχώς, μαθαίνοντας πώς να το χρησιμοποιούμε σωστότερα. Στα άκρα, ίσως αυτό που μας χαρίζεται είναι το βίωμα μιας συνειδησιακά αρμονικής συνύπαρξης με το σύμπαν, στο βαθμό που η ατομική φύση μας επιτρέπει. Αν και τη φόρμουλα δεν μπορεί να μας την πει κανείς, η συνείδηση που συντονίζεται αρμονικά με το περιβάλλον της είναι σε μοναδική θέση να το γνωρίζει αυτό έστω και αν δεν μπορεί να το μεταδώσει.

Θα ήταν παρανόηση αν κάποιος θεωρήσει τα παραπάνω ως μια -έστω καλυμμένη- διαφημιστική απόπειρα υπεροχής του ελληνότροπου σε σχέση με κάτι άλλο υποδεέστερο. Λάθος. Δεν λανσάρεται το ελληνότροπο σαν υπηρεσία, προϊόν ή χάπι, ούτε αντέχει τα στεγανά μιας στατικής συνταγής, μιας κατασκευαστικής μεθόδου ή ενός -έστω εξελισσόμενου- αλγορίθμου βασισμένου σε οποιαδήποτε κριτήρια. Αποτελεί την συνθετική συνισταμένη όλων των επιμέρους αλφαβήτων που μας είναι προσιτά κάθε στιγμή, η οποία έχει τόση αξία όση και η ικανότητά μας να αναγνωρίσουμε ότι ο συνθετικός αυτός συλλαβισμός -αν γίνει σωστά- επιτρέπει νέες, πιο καθολικές λύσεις που δεν μπορούν να προκύψουν αλλιώς.

Το αν οδηγεί σε καλύτερες λύσεις ή όχι, εξαρτάται από την επιμονή μας ως προς την καθολικότητα της σύνθεσής μας ή από μια συμβιβαστική πρόθεση να συσκευάσουμε το τελικό αποτέλεσμα σε ένα κουτί ή ένα μπουκάλι. Αλλά και απ’ το δεύτερο ανά πάσα στιγμή ξαναπιάνουμε το ελληνότροπο, αρκεί να έχουμε την πρόθεση να απελευθερώσουμε στη συνείδησή μας μια εγκλωβισμένη αλήθεια. Εφόσον το σύμπαν είναι διασυνδεδεμένο, το ελληνότροπο δεν θα μπορούσε να λειτουργεί διαφορετικά: από οπουδήποτε φτάνουμε οπουδήποτε αλλού αρκεί να αντιληφθούμε πώς, με ποιόν τρόπο, θα κάνουμε αυτή τη μετάβαση.

Το ελληνότροπο καταφέρνει να υπάρχει και να συνθέτει νόημα επί χιλιετίες μέσα στο φως το ελληνικό, το μοναδικό φυσικό στοιχείο στο οποίο οφείλει ιστορικά την ύπαρξή του. Όποιος συνθέτει ελληνότροπα είναι ένας πειραματιστής ασκούμενος στο φωτεινό εργαστήρι μιας «άλλης Ελλάδας» που διαθέτει νοητικό πλάτος και βάθος ικανό να μαγνητίζει συνειδησιακά, για να μας ανυψώνει αργά αλλά σταθερά από το «κατά τόπους καλό» στο «κατά τρόπους καλύτερο».

Είναι ίσως ο μόνος -έστω αδρά- χαρτογραφημένος τρόπος που έχουμε στη διάθεσή μας για να αποφύγουμε την βαρυτική έλξη του μηδενός σε όλες του τις εκφάνσεις, για να πορευτούμε προς κάτι καλύτερο, να κατακτήσουμε ένα νόημα υψηλότερο από μια ωραιοποιημένη αλλά καθαρά υλιστική -άρα ερωτικά στείρα- αντίληψη του κόσμου. Ας μην ξεχνάμε ότι κατά την επιστήμη (Σχετικότητα – Αϊνστάιν) η ύλη δεν είναι κάτι άλλο παρά εγκλωβισμένο φως. Το ελληνότροπο συνθέτει δομικά-ερωτικά, γι’ αυτό εισχωρεί και εκεί που άλλοι τρόποι ερμηνείας δεν τολμούν ή δεν μπορούν να το πράξουν.

Η νόηση έχει με κόπους κατακτήσει δύο θεμελιώδεις δυσκολοχώνευτες επιστημονικές αλήθειες: την αδυναμία της να εξηγήσει κανονιστικά τα φαινόμενα (Gödel) και το αναπόφευκτο του θερμοδυναμικού θανάτου (Β’ θερμοδυναμικός νόμος) ή αλλιώς τον πλήρη «εκδημοκρατισμό» της κατανομής ενέργειας σε όλο το συμπαντικό χώρο – δηλαδή τη μέγιστη δυνατή εντροπία. Το μεν πρώτο οριοθετεί την ερμηνευτική δύναμη του λογικού-κατηγορικού μοντέλου ενώ το δεύτερο απαιτεί την αποδοχή ενός συμπαντικού «ρυθμού φθοράς». Η ελληνότροπη σύνθεση παραδέχεται αυτές τις αλήθειες χωρίς να τις αλλοιώνει ή να τις παραβιάζει. Μπορεί και συνθέτει υπαρκτικό νόημα πέρα από τα αποδεδειγμένα όρια της λογικής, υπερσκελίζοντας ερωτικά ακόμα και την ίδια τη φθορά που νομοτελειακά ισχύει σε συμπαντική κλίμακα.

Υπ’ αυτήν την έννοια, το ελληνότροπο συνθέτει νόημα γεωμετρώντας και συλλαβίζοντας πάνω στην ίδια τη ζωή.

* Ο Γιάννης Παπαδάκης είναι Ηλ/γος Μηχανικός (PhD). Ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ.

[1] «Αρμονία λόγου και θεϊκότητα: Μια ελληνότροπη προσέγγιση», Ανιχνεύσεις, 10 Φεβ. 2019. (https://www.anixneuseis.gr/?p=202496)

[2] «Ελληνότροπος σύνθεση νοήματος: Ο ελληνικός τρόπος σκέψης ως αιχμή διαφοροποίησης και επιτυχίας», εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, 27 Μαρ. 2015. (https://archive.patris.gr/articles/278958)